“Trong thâm-tâm tôi, có cái gì mạnh hơn cái đó (lòng ham danh) nó làm
cho tôi viết, tức cái sung-sướng say mê khi có hứng, say mê hơn cái vui xác
thịt trong cánh tay một người đàn bà nhiều lắm. Khoái lạc về tâm hồn lâu
bền hơn”.
G. Flaubert trong bức thư cho Louise Colet mô tả tinh tế hơn:
“Một đầu đề để viết, đối với tôi cũng như một người đàn bà mà tôi mê
vậy; khi nàng sắp chiều ta thì ta run lên và ta sợ; một nỗi sợ khoái chá, ta
không dám động tới cái mà ta ham muốn”.
Chỗ khác, ông làm cho ta hoảng:
“Có cái gì thâm thúy và cực kỳ khoái chá vọt ở trong người tôi ra thành
từng vòi gấp rút, như là tâm hồn tôi xuất tinh vậy”.
Đọc câu ấy, ai mà không nhớ tới mấy vần sau này của một thi sĩ
bị cùi, gần như điên, là Hàn Mặc Tử?
Ta muốn hồn trào ra đầu ngọn bút,
Mỗi lời thơ đều dính não cân ta,
Bao nét chữ quay cuồng như máu vọt,
Cho mê man, chết điếng cả làn da.
Cứ để ta ngất ngư trong vũng huyết,
Trải niềm đau trên mảnh giấy mong manh,
Đừng nắm lại nguồn thơ ta đương siết,
Cả lòng ai trong mớ chữ rung ring.
Tôi không phải là nghệ sĩ, không hiểu nổi nỗi lòng của chư vị ấy,
và tôi ngờ rằng họ đã tưởng tượng, không nhiều thì ít. Tôi thấy cái
vui sáng tác không rùng rợn như vậy mà thanh thoát lắm. “Nó
không pha chút chua xót hoặc khao khát như cái vui được gặp mỹ
nhân; nó không ồ ạt, hồi hộp, đượm chút vị kỷ như cái vui thấy
mình danh toại. Nó hoàn toàn trong sạch, đầy đủ và cao cả. Ta thấy
hồn ta như muốn lâng lâng, bay bổng lên thinh không, cho nên Lư
Khê đã ví những phút vui ấy với những phút vui thoát trần”.
