nghìn vàng để thực hiện điều đó, khi đế chế của chúng ta đã có
một dân số khổng lồ và trải dài khắp lục địa Á châu”.
Cyrus lắng nghe nhưng chẳng ấn tượng gì mấy, ông bảo
những người thỉnh cầu cứ việc làm theo ý nguyện của mình, đồng
thời cũng dè dặt lưu ý họ phải chuẩn bị tinh thần đánh đổi địa vị
hiện tại đang có. Những xứ sở mềm yếu, ông nhắc họ, luôn luôn
sản sinh ra những con người mềm yếu.
Odyssey và Exodus
Nếu chuyển sang các tài liệu văn học cổ nổi tiếng còn hơn cả lịch sử
của Herodotus, chúng ta sẽ thấy rằng hiểm họa mà bọn khổng lồ Cyclop và
những địch thủ hung ác khác gây ra cho Odyssey chẳng khi nào lớn hơn
mối nguy từ những kẻ muốn quyến rũ chàng vào một cuộc sống thảnh thơi.
Nữ phù thủy Circe và lòng mến khách của nàng cuối cùng đã kết thúc trong
chuồng heo; toàn bộ “vùng đất của lạc thú”, theo tác giả viết sau này, thực
chất “luôn luôn chìm trong buổi hoàng hôn”; giọng hát mê hồn của các
nàng tiên cá - có thể làm con người ta phát điên - và Odyssey đã phải chống
lại bằng cách nút kín lỗ tai của các thủy thủ, sau đó bảo họ cột chặt chàng
vào cột buồm; còn Calypso, với vẻ đẹp tuyệt trần hơn cả Penelope lại đặc
biệt kém cỏi trong vai trò của một người vợ.
Tương tự đối với những người Do Thái - tác giả khổ hạnh của kinh
Cựu ước - trong cuộc đại di cư, không gặp phải nàng tiên cá hay nữ phù
thủy nào làm họ lầm đường lạc lối, song họ luôn ước ao về “những vùng
trù phú trên đất Ai Cập”. Nếu họ mà tìm được đường đi tới những nơi đó,
thì chúng ta có thể tin chắc rằng kinh Cựu ước sẽ chẳng bao giờ ra đời.
May mắn là Moses cũng có tư tưởng giống như Cyrus.
Những kẻ “thích gì làm nấy”
Một nhà phê bình có thể sẽ chỉ trích rằng những ví dụ chúng ta vừa
đưa ra không được thuyết phục lắm. Dĩ nhiên anh ta sẽ cho rằng, một người
chuyển từ cuộc sống khó nhọc sang một điều kiện sống dễ dàng hơn sẽ bị
“hư thân”, giống như một người sắp chết đói bỗng nhiên được chén một
bữa quá no nê nhất định sẽ lăn đùng ra chết vì vỡ dạ dày; nhưng còn những
