sự được giành lại từ tay biển cả, nhưng rồi đã tự khẳng định mình trong lịch
sử vượt xa bất kỳ một lãnh địa nào khác có diện tích và vị trí tương tự ở
vùng đồng bằng Bắc Âu; hoặc Thụy Sĩ, với gánh nặng núi non trùng điệp.
Có vẻ như ba mảnh đất khắc nghiệt nhất ở Tây Âu đã kích thích các cư dân
của chúng đạt được mức độ thành tựu xã hội cao nhất bất chấp họ là những
thành viên nào của xã hội Cơ Đốc Tây phương.
Nhưng còn những yếu tố khác cần cân nhắc. Mặc dù khắc nghiệt, song
ba thách thức này vẫn bị giới hạn trong phạm vi chỉ một trong hai lĩnh vực
(môi trường tự nhiên và môi trường con người) để tạo thành một xã hội bất
kỳ. Chắc chắn chúng là thách thức của đất đai khắc nghiệt, nhưng về phía
con người - tai ương, áp lực và trừng phạt - thì không. Độ khắc nghiệt của
điều kiện tự nhiên này không phải là một thách thức mà là một sự trợ giúp;
nó che chở họ khỏi những thử thách đến từ con người mà các láng giềng
của họ đã phải đối mặt. Venice nằm trên các bờ sông bùn lầy, bị cô lập khỏi
đại lục bởi những con phá, đã thoát khỏi sự chiếm đóng quân sự từ bên
ngoài trong gần 1000 năm (810-1797). Hà Lan cũng đã hơn một lần cứu
được thủ phủ của mình bằng cách tạm thời đảo ngược cơ chế duy trì sự tồn
tại của nó và “mở các con đê”. Chúng hết sức tương phản với lịch sử của
các xứ Lombardy và Flander láng giềng, với điều kiện thiên nhiên ưu đãi
nhưng đồng thời là hai bãi chiến trường thường xuyên của Âu châu.
Dĩ nhiên là rất dễ nêu ra ví dụ về các cộng đồng đã thất bại trong phản
ứng đáp trả những thách thức cụ thể. Điều đó chẳng chứng minh được cái
gì cả, vì gần như mọi thách thức đều đã từng làm thất bại hoặc bẻ gãy hết
sự chống trả này tới sự chống trả khác hàng trăm, thậm chí hàng nghìn lần
trước khi có một cái thành công. Điều đó đã được biết đến như là “sự chắt
lọc tự nhiên”, và có thể nêu ra rất nhiều ví dụ.
Một ví dụ cụ thể đó là, thách thức tự nhiên của rừng rậm Bắc Âu đã
đánh bại người nguyên thủy một cách triệt để. Không được trang bị những
phương tiện để đốn hạ cây rừng và không biết cách tận dụng tài nguyên
giàu có nằm bên dưới đất đai bằng cách trồng cấy, ngay cả nếu họ có thể
khai quang rừng rậm, người nguyên thủy Bắc Âu vẫn sẽ chỉ đơn giản rời bỏ
