Chẳng hạn như, chúng ta hãy xét mối quan hệ giữa xã hội Hy Lạp cổ
với những người man di Bắc Âu. Áp lực ở đây là tương hỗ, tác động qua lại
lẫn nhau, nhưng chúng ta hãy tập trung chú ý vào áp lực của xã hội Hy Lạp
cổ đặt lên người rợ. Khi nền văn minh này phát tán sâu dần vào nội địa của
đại lục, thì lần lượt từng lớp người rợ phải đối mặt với một câu hỏi sinh tử:
Liệu họ có thua trong cuộc va chạm với thế lực ngoại lai mạnh mẽ này và
hứng chịu sự phân rã kết cấu xã hội của chính mình để rồi trở thành miếng
mồi ngon và bị đồng hóa thành những tế bào của cơ thể xã hội Hy Lạp cổ?
Hay nó sẽ cố cưỡng lại sự đồng hóa và bị kết nạp, cùng với một vài thành
công nho nhỏ của cuộc kháng cự của nó, vào tầng lớp vô sản ngoại lai cứng
đầu cứng cổ của xã hội Hy Lạp cổ, tầng lớp sẽ “tham dự tang lễ” của xã hội
đó và ngấu nghiến xác chết của nó? Nói tóm lại, nó sẽ là xác chết hay là kẻ
ăn xác chết? Thách thức này đã xảy đến đối với người Celt và người
Teuton. Người Celt sau một thời gian dài đấu tranh đã suy vong; còn người
Teuton sau đó đã đáp trả thành công.
Sự suy vong của người Celt là điều khá ngạc nhiên, vì họ đã biết tận
dụng những điều kiện thuận lợi và có được một khởi đầu tốt. Họ đã được
trao cho cơ hội từ một sai lầm chiến lược của người Etruria. Cộng đồng
Hittite chuyển sang nền văn minh của đối thủ Hy Lạp cổ này trong khi khai
phá vùng Tây Địa Trung Hải đã không chịu thỏa mãn với việc duy trì địa vị
trên bờ biển phía tây nước Ý; những người tiên phong của họ hấp tấp tiến
vào nội địa băng qua dãy Apennines và phân tán tản mát khắp vùng thung
lũng sông Po. Tại đây họ đã tiêu tốn quá nhiều sức lực và kích động người
Celt tiêu diệt họ. Kết quả là một cơn bão Celtic kéo dài khoảng hai thế kỷ
và đưa những “dòng thác lũ” người Celt không chỉ vượt dãy Apennines đến
La Mã (trong cuộc chinh phạt ngoại bang năm 390 trước CN), mà còn tới
tận Macedonia (279-6 trước CN), Hy Lạp và sang phía đông tới Anatolia,
nơi họ để lại dấu ấn và tên tuổi của mình là người “Galatia”. Hannibal đã
liên minh với những kẻ chinh phục người Celt ở thung lũng sông Po, nhưng
họ đã thất bại, và cơn bão Celtic đã kích thích một đáp trả ngoan cường của
đế quốc La Mã. Tại biên giới phía tây của họ kéo dài từ Rimini tới sông
