trong một thời gian. Nhưng điều nghiêm trọng là những khoảng trống để lại
từ sự thay đổi đó là một thảm họa xã hội - sự suy giảm dân số ở khu vực
nông thôn và sự hình thành một tầng lớp vô sản nghèo khó của những
người cựu nông dân trong các thành phố. Nỗ lực loại trừ những thảm họa
xã hội này được Gracchi thực hiện vào thế hệ thứ ba sau khi Hannibal rút
lui khỏi nước Ý, chỉ càng làm trầm trọng thêm tình trạng khó khăn của dân
chúng La Mã do việc hấp tấp thúc đẩy cuộc cách mạng chính trị trong khi
chưa kiểm soát được cuộc cách mạng kinh tế. Mâu thuẫn chính trị đã châm
ngòi cho cuộc nội chiến, và 100 năm sau chế độ của Tiberius Gracchus,
người La Mã chấp thuận thành lập nền chuyên chính độc tài vĩnh viễn của
Augustus như một phương thuốc quyết liệt hòng cứu chữa tình trạng tuyệt
vọng của chính quyền. Như vậy, sự tàn phá nước Ý do Hannibal gây ra,
không hề kích thích người La Mã như sự tàn phá vùng đất Attica của người
Xerxes đã từng kích thích người Athens, mà ngược lại, nó đã gây cho họ
một cú sốc và từ đó họ không bao giờ phục hồi được nữa. Sự trừng phạt
gây ra do tàn phá, đã từng được chứng minh là một nhân tố kích thích khi
được thực hiện dưới sức mạnh của người Ba Tư, đã trở thành một đòn chí
tử dưới sự hung bạo của người Punic.
Phản ứng của người Trung Hoa trước thách thức của cuộc di dân
Chúng ta đã so sánh mức độ tác động khác nhau của các thách thức tự
nhiên trên các nhóm di dân người Anh. Giờ đây, chúng ta hãy xét phản ứng
của những người di dân Trung Hoa trước nhiều mức độ khác nhau của
thách thức con người. Khi những người phu Trung Hoa di dân đến Mã Lai
thuộc Anh hoặc Indonesia thuộc Hà Lan, họ được tưởng thưởng cho sự táo
bạo của mình. Chấp nhận đương đầu với thử thách xã hội khi rời khỏi quê
hương và gia nhập vào một môi trường xã hội xa lạ, họ được đền đáp bằng
việc thoát khỏi môi trường kinh tế, trong đó họ bị vắt kiệt sức bởi các
truyền thống xã hội lâu đời để gia nhập vào môi trường mới, trong đó họ
được kích thích vươn lên, và không hiếm trường hợp họ đã tạo dựng được
cơ đồ. Tuy nhiên, giả sử chúng ta gia tăng thử thách xã hội - vốn là cái giá
của sự ưu đãi kinh tế. Giả sử như thay vì đưa họ tới Mã Lai hoặc Indonesia,
