thể giải thích theo lối tương tự. Đến đây chúng ta gặp phải một giới hạn,
“quy luật” mà “người Bourbon lẫn người Stuart đều tuân theo” có ảnh
hưởng trải rộng qua các nước thuộc khu vực Tây Âu và cả những cộng
đồng thuộc địa mới bên kia đại dương của thực dân Tây Âu, nhưng nó
không vươn tới được khu vực ở biên giới phía tây của nước Nga và Thổ
Nhĩ Kỳ. Phía đông của ranh giới này vào lúc đó tuân theo các quy luật
chính trị khác và có những kết quả khác.
Nếu trở lui đến những cột mốc đầu tiên của lịch sử Anh quốc trong
danh sách trên, chúng ta sẽ thấy sự bành trướng vượt đại dương không chỉ
giới hạn trong phạm vi các nước Tây Âu mà gần như diễn ra với toàn bộ
các nước nằm trên bờ Đại Tây Dương. Trong khi nghiên cứu lịch sử thời kỳ
Cải cách và thời Phục hưng, chúng ta có thể bỏ qua sự phát triển tôn giáo
và văn hóa ở Nga và Thổ Nhĩ Kỳ. Chế độ phong kiến Tây Âu không có
quan hệ tương tác với những hiện tượng phong kiến được phát hiện ở các
cộng đồng Byzantine và Hồi giáo đương thời.
Cuối cùng, cuộc cải đạo của người Anh sang Cơ Đốc giáo Tây phương
công nhận chúng ta là một xã hội, đồng thời phải trả giá là loại bỏ khả năng
của chúng ta gia nhập các xã hội khác. Cho tới Đại hội tôn giáo ở Whitby
năm 664, người Anh vẫn có thể cải đạo thành “Cơ Đốc giáo Viễn Tây”
thuộc “vành đai Celtic”. Thậm chí người Anh đã có thể gia nhập cùng với
những người xứ Wales và Ái Nhĩ Lan để thành lập một giáo hội Cơ Đốc
mới bên ngoài giáo hội Rome, giáo hội này thực chất giống như một alter
orbis - thế giới của người Nestoria trên vành đai Viễn Đông của Cơ Đốc
giáo. Điều này là một sai lầm theo như lời truyền dạy của thánh Augustine.
Sau này, khi các nước Ả Rập Hồi giáo xuất hiện trên bờ Đại Tây Dương,
các hệ phái Cơ Đốc giáo Viễn Tây của đảo quốc sương mù có thể đã bị chia
cắt hoàn toàn như Cơ Đốc giáo ở Abyssinia hoặc Trung Á với những hệ
phái đồng đạo với họ trên lục địa châu Âu. Hoặc cũng có thể họ đã bị cải
đạo thành Hồi giáo, như tình cảnh của nhiều người Monophysite và
Nestoria khi vùng Trung Đông chịu sự thống trị của người Ả Rập. Những
giả thuyết lựa chọn này có thể bị phủ định như những điều không tưởng,
