hành động của vua. Tuy nhiên, Giáo hoàng khi gặp phải phong trào do hội
đồng giám mục ban bố đã quyết tâm phản đối; và sự không khoan nhượng
của Giáo hoàng đã thành công. Phong trào do hội đồng giám mục ban bố
trở nên vô ích, và bằng cách bác bỏ cơ hội điều chỉnh cuối cùng, những
người theo đạo Cơ Đốc bị chỉ trích là gây ra mối bất hòa nội bộ giữa giáo
hội toàn thế giới cổ và xu hướng địa phương mới.
Kết quả là một loạt những cuộc cách mạng và bạo động. Cuối cùng,
Giáo hội tan rã thành một số giáo phái kình địch nhau, giáo phái này lăng
mạ giáo phái kia là kẻ chống Jesus và phát động chu kỳ chiến tranh khủng
bố. Các quốc chủ tiếm “quyền thiêng liêng” lẽ ra nằm trong tay Giáo
hoàng, “quyền thiêng liêng” vẫn làm mưa làm gió ở thế giới phương Tây
dưới hình thức thờ phụng ngoại giáo của các quốc gia có chủ quyền. Chủ
nghĩa yêu nước thế chỗ đạo Cơ Đốc trong vai trò là tôn giáo chung của thế
giới phương Tây. Dù sao đi chăng nữa, cũng rất khó tưởng tượng được hiện
thân của giáo lý đạo Cơ Đốc trong sản phẩm của sự tác động của chủ nghĩa
địa phương lên giáo hội Cơ Đốc phương Tây ngày nay.
Tác động của chủ nghĩa duy nhất lên tôn giáo
“Những tôn giáo cao cấp” chỉ mới xuất hiện tương đối gần đây trong
lịch sử loài người. Xã hội nguyên thủy chưa hề biết tới chúng; chúng thậm
chí chưa nảy sinh trong các xã hội đang khai hóa, mãi cho đến khi một số
nền văn minh sụp đổ và tiến dài trên con đường tan rã, đó là phản ứng đáp
trả thách thức đặt ra bởi sự suy thoái của các nền văn minh. Cũng như thể
chế tôn giáo của xã hội nguyên thủy, thể chế tôn giáo của các nền văn minh
có tầng lớp không liên kết gắn liền với thể chế thế tục của những xã hội này
và không vượt ra khỏi ranh giới đó. Dưới góc độ tôn giáo chuyên chính,
những tôn giáo như thế rõ ràng không đủ tiêu chuẩn, nhưng chúng có một
giá trị quan trọng: chúng nuôi dưỡng tinh thần “sống dĩ hòa vi quý” giữa
tôn giáo này với tôn giáo kia. Trong điều kiện như thế, phần lớn thánh thần
và tôn giáo trên thế giới được cho là đi đôi một cách tự nhiên với đa số
quốc gia và nền văn minh.
