thể tiên đoán chắc chắn rằng người sáng tạo chính trị mới sẽ không tôn thờ
“Cha đẻ của nghị viện”.
Qua nghiên cứu các nền văn minh, chúng ta bắt gặp hai xã hội sùng
bái giai cấp – người Sparta và người Osmanli – trong đó tầng lớp hưởng
đặc quyền đặc lợi trong xã hội là kẻ được tôn sùng. Sự tai hại của sùng bái
giai cấp hưởng đặc quyền trong xã hội không chỉ kìm hãm đà phát triển của
nền văn minh, mà còn có thể khiến nền văn minh ấy sụp đổ. Và nếu xem
xét lại sự sụp đổ của xã hội Ai Cập với góc độ này, chúng ta sẽ hiểu, vương
quyền “thiêng liêng” không phải là gánh nặng duy nhất đè nặng lên lưng
tầng lớp nông dân Ai Cập. Họ còn phải chịu thêm gánh nặng quan liêu của
giới tri thức sĩ phu.
Sự thật là tầng lớp quan lại trí thức nắm vương quyền trong tay. Nếu
thiếu sự hỗ trợ của tầng lớp này, nhà vua sẽ khó duy trì vị thế oai nghiêm và
ách cai trị của mình. Do đó, giới trí thức quan lại Ai cập là thế lực đứng thứ
hai sau vua, thậm chí tại những thời điểm nhất định, còn lấn cả vua nữa. Họ
là vây cánh tối cần thiết cho vua. Họ biết điều đó và tận dụng sự hiểu biết
này để “trút gánh nặng lên vai dân chúng”, trong khi các bộ lạc Ai Cập
không thể tự mình nhận lấy gánh nặng đó. Đặc quyền được miễn lao động
nặng nhọc của tầng lớp quan lại trí thức là một trong những tính chất của
chế độ quan liêu trong lịch sử Ai Cập. Điều này đã được ghi rõ trong
Hướng dẫn của Duauf – một tác phẩm được sáng tác trong thời kỳ loạn lạc
của xã hội Ai Cập – được truyền lại cho chúng ta trong các bản sao chép từ
hàng nghìn năm trước, như một bài tập viết của các cậu bé thời “tân đế
chế”. Đó là “những lời nhắn nhủ của một người tên Duauf, con trai của
Khety, nhằm động viên con trai của ông là Pepi, khi cậu chuẩn bị lên đường
đến thủ đô để vào trường học cùng với con của các quan toà”, và lời động
viên đầu tiên của người cha nhiều tham vọng dành cho đứa con thân yêu
của ông là:
“Ta đã thấy nhiều người nản chí: nhưng con phải dồn hết
nhiệt huyết trái tim cho sách vở. Ta muốn con được giải phóng
khỏi xiềng xích lao động cưỡng bức: hãy nghe ta, không gì có thể
