bóng, các tộc người rợ huấn luyện chiến binh của mình bằng cách mài
móng vuốt lên mặt ngoài của chiếc mai rùa.
Sau cùng, chúng ta đã có cái nhìn rõ nét hơn về mối quan hệ nhân quả
giữa sự mất phương tiện sáng tạo của thiểu số sáng tạo và sự mất phương
tiện thu hút đa số qua việc mê hoặc thay vì vũ lực. Và ở đây, chúng ta vạch
đúng mưu chước vận động xã hội của thiểu số sáng tạo, trong đó chúng ta
thấy điểm yếu trong quan hệ giữa thiểu số và đa số ở giai đoạn phát triển.
Sự xa rời giữa thiểu số và đa số (cuối cùng dẫn đến đoạn đầu ly khai của
tầng lớp bị trị) là hệ quả của sự phá vỡ liên kết vốn chỉ được duy trì nhờ
phương tiện bắt chước ngay cả trong giai đoạn phát triển; bắt chước đã
không thành khi các lãnh tụ khoe tài sáng tạo, vì ngay cả trong giai đoạn
phát triển, liên kết bắt chước luôn mong manh do tính hai mặt khôn lường –
hành động trả thù của kẻ thiếu thiện ý – vốn là một phần bản chất của
phương tiện cơ học.
Chúng ta đã có trong tay những tuyến điều tra kiểu phân hóa theo
chiều ngang; và có lẽ cách hứa hẹn nhất để theo đuổi tiếp quá trình điều tra
là kéo những tuyến điều tra lại với nhau rồi mở rộng chúng.
Bước đầu tiên là điều tra kỹ hơn ba thành phần phân hóa – thiểu số
thống trị, tầng lớp bị trị quốc nội và ngoại quốc – trong xã hội bị sụp đổ khi
phân hóa theo chiều ngang phá nát cơ cấu xã hội. Sau đó, chúng ta sẽ
chuyển từ thế giới vĩ mô sang thế giới vi mô và khám phá khía cạnh bổ
sung của quá trình tan rã. Thoạt đầu, hai tuyến điều tra này sẽ dẫn chúng ta
đến khám phá ngược đời về quá trình tan rã đến kết cuộc trái ngược với tự
nhiên – nghĩa là tan rã đến “sống lại”.
Khi phân tích xong, chúng ta sẽ thấy thay đổi về chất trong quá trình
tan rã trái ngược hoàn toàn với quá trình phát triển. Trong quá trình phát
triển, một số nền văn minh trở nên khác biệt với nhau. Ngược lại, chúng ta
thấy tác động về lượng của quá trình tan rã là sự tiêu chuẩn hóa.
Khuynh hướng dẫn tới tiêu chuẩn hóa tỏ ra rõ rệt hơn khi chúng ta
xem xét mức độ đa dạng mà nó phải vượt qua. Khi đi vào giai đoạn tan rã,
nền văn minh bị sụp đổ kéo theo những khuynh hướng cực kỳ đa dạng –
