người Do Thái tới mức ngày nay họ ngờ vực phong trào phục quốc và đứng
ngoài công cuộc xây dựng nước nhà trong thế kỷ 20.
Nếu sự thay đổi thái độ này biến dân Do Thái Chính thống thành
những con người cổ hủ, thì sự thay đổi thái độ của bạn đồng hành với Chúa
Giê-su lại mở ra thắng lợi lớn hơn cho giáo hội Cơ Đốc. Trước thách thức
ngược đãi và bức hại, giáo hội Cơ Đốc đã phản ứng bằng phương cách ôn
hòa, và phần thưởng là sự cải tà quy chánh của thiểu số thống trị Hy Lạp và
tộc người rợ thuộc tầng lớp bị trị ngoại quốc.
Đối thủ trực tiếp của đạo Cơ Đốc trong những thế kỷ đầu phát triển là
tôn giáo thời ăn lông ở lỗ đội lốt mới: tôn sùng chính quyền trung ương Hy
Lạp hiện thân trong con người Divus Caesar. Việc giáo hội Cơ Đốc nhẹ
nhàng nhưng dứt khoát không cho tín đồ của mình sùng bái thần tượng, cho
dù chỉ mang tính hình thức chiếu lệ, đã nhận một loạt hành động khủng bố,
và cuối cùng buộc chính quyền Đế chế La Mã phải đầu hàng có điều kiện
trước sức mạnh tinh thần. Cho dù được duy trì và áp đặt bằng tất cả sức
mạnh của chính quyền, quốc giáo vẫn chiếm chỗ đứng khiêm nhường trong
lòng người. Lòng tôn kính quốc giáo mà quan tòa La Mã ra lệnh cho người
theo đạo Cơ Đốc phải thể hiện qua thực hiện nghi lễ đã đánh dấu bước bắt
đầu và cũng là kết thúc của quốc giáo. Trong con mắt người sai gì làm đó
và người không hiểu tại sao đạo Cơ Đốc cứ nài ép người ta hy sinh đời
mình thay vì làm theo tục lệ cho xong, đạo này chẳng có gì hơn đạo kia.
Các đối thủ có thực lực mạnh của đạo Cơ Đốc là một số “tôn giáo cao siêu
hơn” bắt nguồn từ tầng lớp bị trị quốc nội Hy Lạp.
Các “tôn giáo cao siêu” có nguồn gốc từ nhóm người phương Đông
trong tầng lớp bị trị quốc nội Hy Lạp. Đạo Cơ Đốc bắt nguồn từ người có
gốc gác Syria. Phân nửa thế giới Ai Cập thờ phụng nữ thần Isis. Xã hội
Hittite có công đóng góp vào việc thờ phụng Mẹ Cybele (xã hội này đã diệt
vong đã lâu trên bình diện hoạt động xã hội ngoại trừ tôn giáo). Nếu truy
tìm nguồn gốc của Mẹ, chúng ta thấy lúc đầu bà ở thế giới Sumer với cái
tên là Ishtar, trước khi mang danh Cybele tại Pessinus, Dea Syra tại
Hierapolis, hay Đất Mẹ trên thánh địa ở biển Bắc hay biển Baltic.
