chiết trung được thể hiện qua tư tưởng của Lão giáo lúc đầu được triều đình
tán thưởng, và Khổng giáo, hệ thống triết lý thay thế Lão giáo.
Chủ nghĩa pha tạp giữa các trường phái triết học cạnh tranh nói trên
tìm được hình ảnh đồng dạng của nó trong các mối quan hệ giữa các tôn
giáo cao cấp cạnh tranh lẫn nhau. Ví dụ, trong thế giới Syria từ thế hệ của
vua Solomon trở đi, chúng ta nhận thấy một khuynh hướng mạnh mẽ
hướng tới sự hòa lẫn giữa nghi thức thờ cúng Yahweh của người Do Thái
và nghi thức thờ vị thần địa phương Baalim của các cộng đồng Syria láng
giềng; và đó là một thời điểm trọng đại, bởi lẽ chúng ta có đầy đủ lý do để
tin rằng sự băng hà của vua Solomon là điềm báo sự sụp đổ của xã hội
Syria. Không nghi ngờ gì đặc điểm đáng lưu ý và quan trọng nhất của lịch
sử tín ngưỡng Do Thái vào thời kỳ đó là thành công phi thường của các nhà
tiên tri trong cuộc đấu tranh với cảm giác lẫn lộn và lèo lái dòng phát triển
tín ngưỡng Do Thái rời khỏi lối mòn dễ dãi của chủ nghĩa pha tạp sang một
hướng đi mới và gian nan dành riêng cho người Do Thái. Tuy vậy khi xem
xét khía cạnh tích cực thay vì tiêu cực của các ảnh hưởng tôn giáo qua lại
trong xã hội Syria, chúng ta sẽ nhớ ra rằng thời kỳ rối ren của xã hội này có
thể đã chứng kiến việc thờ cúng thần Yahweh tác động lên ý thức tín
ngưỡng của các dân tộc ở miền Tây Iran, nơi mà các nhà quân sự Assyria
đã chọn để đày đọa cộng đồng người Do Thái; và chắc chắn cũng có một
phản-tác động mạnh mẽ từ người Iran lên ý thức tín ngưỡng Do Thái từ
thời Đế chế Achaemenid trở về sau. Đến thế kỷ thứ hai trước CN, sự thâm
nhập lẫn nhau giữa Do Thái giáo và Bái Hỏa giáo đã đạt tới mức độ khiến
các học giả Tây phương hiện đại của chúng ta cảm thấy vô cùng khó khăn
trong việc phân tích và đánh giá công lao đóng góp của hai cội nguồn này
vào dòng chảy hợp nhất của chúng.
Tương tự, trong quá trình phát triển của các tôn giáo cao cấp của tầng
lớp bị trị bên trong của thế giới Ấn Độ, chúng ta nhận thấy một sự hòa lẫn,
sâu sắc hơn nhiều so với một sự hợp danh đơn thuần, giữa tôn giáo thờ thần
Krishna với tôn giáo thờ thần Vishnu.
