giáo của bản thân ông lên các thần dân theo Ấn giáo. Và cho dù tôn giáo
đang xét là một tôn giáo “thịnh hành” chăng nữa, thì thế lực chính trị cũng
khó có thể thành công trong việc áp đặt một triết học của tầng lớp thiểu số
thống trị. Chúng ta đã đề cập thất bại của hoàng đế Julian, vốn là khởi điểm
của phần điều tra này. Một thất bại tuyệt đối khác là của Hoàng đế Açoka
trong việc áp đặt Phật giáo Đại thừa lên các thần dân trong xã hội Ấn Độ
cổ, mặc dù triết học Phật giáo vào thời của ông là rất dễ hiểu và trong sáng,
do vậy có thể được so sánh với triết lý Khắc kỷ của Marcus Aurelius thay
vì triết học Tân Plato của Julian.
Chúng ta còn cần khảo sát những trường hợp trong đó một vị vua của
một tầng lớp thống trị tìm cách áp đặt không phải một tôn giáo vốn đã
“thịnh hành”, cũng không phải một triết lý của tầng lớp thống trị, mà là một
“tôn giáo mới lạ” do chính ông ta, hoặc tầng lớp của ông ta sáng tạo ra. Sau
khi quan sát những thất bại mà chúng ta đã ghi nhận trong trường hợp mục
đích là áp đặt một tôn giáo hoặc một triết lý vốn đã sở hữu sức sống, có thể
chúng ta cảm thấy sự thất bại của việc áp đặt một “tôn giáo mới lạ” là điều
quá hiển nhiên, mà không cần phải xem xét các chứng cứ lịch sử. Tuy
nhiên, những “tôn giáo mới lạ” này là một trong những hiện tượng gây
nhiều chú ý nhất trong lịch sử, và vì lý do này, nếu như không còn lý do
nào khác, chúng đáng được chúng ta để mắt tới ở đây.
Trường hợp đặc biệt nhất trong số các ghi chép thuộc loại này có lẽ là
vị vua thuộc dòng Hồi giáo Isma‘īlī Shī‘ī al-Hākim (996-1020 sau CN); bởi
lẽ, bất kể nó đã vay mượn những gì từ các nguồn gốc nước ngoài, giáo điều
đặc biệt của cái được gọi là “thần học Druse” là sự tôn thờ bản thân al-
Hākim như là hiện thân cuối cùng và hoàn hảo nhất trong số mười hiện
thân của Thượng Đế: một Đấng Cứu Thế thần thánh và bất tử, người trở lại
cõi trần gian mà mình đã thoái lui một cách bí ẩn sau lễ hiển linh ngắn ngủi
lần đầu tiên, trong tiếng nhạc khải hoàn. Thành công duy nhất trong việc
truyền bá tín ngưỡng mới này là việc môn đồ Darazi đã cải đạo cho một
cộng đồng nhỏ bé thuộc địa phận Wadi’l-Taym, dưới chân núi Hermon của
xã hội Syria vào năm 1016 sau CN. Mười lăm năm sau, sứ mệnh cải đạo
