tha thứ cho ông vì ông đã đúng; và ngay khi thoát khỏi sự cai trị khôn
ngoan của ông, họ bèn lao ngay vào con đường vị lai đầy tai họa. Tuy
nhiên, ngay cả sự chứng minh quyền lực tuyệt đối của La Mã vẫn còn chưa
đủ đối với họ. Kinh nghiệm xương máu của những năm 66-70 sau CN vẫn
không ngăn cản được người Do Thái theo đuổi và liên tiếp nhận những
thảm họa vào các năm 115-17 sau CN, và 132-5 sau CN Bar Kokaba năm
132-5 sau CN vẫn theo đuổi cùng mục đích bằng cùng một phương tiện với
Zerubbabel vào năm 522 trước CN. Người Do Thái đã mất hơn sáu thế kỷ
mới rút ra được bài học: chủ nghĩa vị lai theo kiểu này sẽ không thể thành
công.
Nếu đây là toàn bộ câu chuyện lịch sử của người Do Thái thì nó đã
chẳng có gì thú vị; nhưng lẽ dĩ nhiên, đây mới chỉ là phân nửa câu chuyện,
và là nửa ít quan trọng hơn. Toàn bộ câu chuyện là, trong khi một số tâm
hồn Do Thái “chẳng học được gì và chẳng quên gì”, giống như người
Bourbon, thì những tâm hồn Do Thái khác – hay thậm chí là một số tâm
hồn Do Thái thất bại nói trên nhưng trong một tâm trạng khác và thông qua
một năng lực tinh thần khác – đã rút ra được bài học kinh nghiệm xương
máu và đặt niềm hy vọng của họ vào chỗ khác. Trong quá trình khám phá
sự phá sản của chủ nghĩa vị lai, người Do Thái đã đạt được một khám phá
lớn lao hơn về sự tồn tại của vương quốc Thiên Chúa (hay nước Chúa); và
qua nhiều thế kỷ, hai khám phá tiến bộ này, một phủ định và một xác định,
đã đồng thời được mở ra. Nhà sáng lập chính thể dân chủ thế tục vẫn được
người Do Thái mong đợi đã được định hình, đó là một vị vua bằng xương
bằng thịt sẽ thành lập một vương triều cha truyền con nối. Tuy nhiên danh
hiệu được dành sẵn cho nhà xây dựng đế chế này, và mọi kẻ đã đóng giả
vai trò của ông, từ Zerubbabel tới Bar Kokaba, đã được tôn vinh, không
phải là melek (vua) mà là Messiah (Chúa Cứu Thế) – “hình hài đã được rửa
tội của Thiên Chúa”. Và như vậy, ngay cả khi chỉ ở trong hậu trường, Thiên
Chúa của người Do Thái vẫn kết hợp với hy vọng của người Do Thái từ lúc
ban đầu; và khi niềm hy vọng trần tục đang tan biến dần mà không có cách
