lại càng khó hơn đối với các triết gia. Chẳng lẽ mục đích tối thượng của
triết học không phải là để đạt đến trạng thái tự tại? Và chẳng lẽ những mưu
cầu trạng thái tự tại của cá nhân và sự cứu rỗi xã hội lại thích hợp với đặc
điểm riêng biệt của nhau? Làm thế nào một người có thể một mình thoát
khỏi thành phố điêu tàn nơi mà anh ta đang đấu tranh để được tự do?
Dưới quan điểm của nhà hiền triết, hình ảnh cụ thể của sự tự hy sinh –
Khổ hình của Chúa Jesus – là một biểu hiện điên rồ. Dù vậy một số ít triết
gia vẫn đủ can đảm để thừa nhận phán quyết này và một số ít hơn vẫn hành
động tuân theo nó. Bởi lẽ một ẩn sĩ phải bắt đầu lại từ đầu như một con
người với ngổn ngang những cảm xúc thông thường của con người. Ông ta
không thể bỏ qua nỗi đau của một người hàng xóm mà trái tim ông cảm
nhận được, cũng không thể tự lừa dối rằng con đường cứu rỗi được phát
hiện bởi chính kinh nghiệm của ông không thể mang cùng giá trị đối với
người hàng xóm đó cho dù nó có được chỉ dẫn cho anh ta hay không. Vậy
liệu nhà hiền triết của chúng ta có gây bất lợi cho bản thân bằng cách chìa
bàn tay cứu giúp ra cho người hàng xóm? Trong tình thế tiến thoái lưỡng
nan này sẽ thật vô ích nếu ông ta lẩn trốn vào học thuyết Ấn Độ cổ cho
rằng tình yêu thương và lòng trắc ẩn là những nhược điểm hoặc vào học
thuyết cho rằng “hành động là một hình thái yếu ớt của thưởng ngoạn”.
Ông ta cũng không thể thoải mái nhận tội mâu thuẫn giữa tri thức và đạo
đức mà các tổ tiên của trường phái “Khắc kỷ” đã thẳng thừng buộc cho
Plutarch, người đã trích dẫn những dòng của Chrysippus lên án đời sống
hàn lâm an nhàn ở câu trước, rồi ngay câu sau, trong cùng một tác phẩm, lại
khuyến khích nó.
Bản thân Plato quy định rằng các ẩn sĩ đã thành thạo
nghệ thuật tự tại không nên tự cho phép mình thưởng thức mãi quang cảnh
dưới ánh mặt trời mà khó khăn lắm họ mới đạt tới được. Với một tâm hồn
trĩu nặng ông quy định các triết gia của mình phải quay trở lại hang tối để
giúp đỡ cho các đồng bạn con người bất hạnh của anh ta, những người vẫn
còn ngồi “trong bóng tối cùng quẫn và xiềng xích”; và thật ấn tượng khi
thấy những lời răn nói trên của Plato được Epicurus tuân theo một cách
thành kính.
