CHƯƠNG 2
QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH CÁC NỀN VĂN MINH
IV. CÂU HỎI CHƯA CÓ LỜI ĐÁP
(1) ĐẶT VẤN ĐỀ
Ngay khi tiếp cận vấn đề nguyên nhân và quá trình hình thành các xã
hội văn minh, chúng ta nhận thấy danh sách 21 xã hội nói trên được chia
thành hai nhóm. Trong số đó, 15 xã hội là hậu duệ của các xã hội tiền đề
thuộc cùng chủng loại với nó, trong đó có những xã hội hậu duệ gần gũi với
xã hội tiền đề của nó đến mức việc phân tách chúng biệt lập với nhau có thể
gây tranh cãi. Ngược lại, một vài xã hội có mối quan hệ trực hệ rất lỏng lẻo
khiến cho ý nghĩa ẩn dụ trong khái niệm “trực hệ” có thể khiến chúng ta đi
lạc đường. Nhưng hãy bỏ qua chuyện này. Trên dưới 15 xã hội nói trên lập
thành một nhóm phân biệt với 6 xã hội hình thành trực tiếp từ đời sống
nguyên thủy còn lại như chúng ta đã thấy. Sự hình thành 6 xã hội này chính
là tâm điểm chú ý của chúng ta hiện nay. Đó là các xã hội Ai Cập cổ,
Sumer, Minoan, Sinic, Maya và Andean.
Vậy điểm khác biệt cơ bản giữa xã hội nguyên thủy và xã hội tiến hóa
hơn là gì? Đó không phải là chuyện có hay không sự hiện diện của các tổ
chức xã hội - vốn là phương tiện chuyển tải các mối quan hệ phi cá nhân
giữa các cá thể, từ đó hình thành nên xã hội - bởi lẽ ngay cả những xã hội
nguyên thủy nhỏ bé nhất cũng được xây dựng trên một nền tảng rộng lớn
hơn so với phạm vi nhỏ hẹp của những mối ràng buộc cá nhân trực tiếp của
một cá thể. Tổ chức là biểu tượng của tất cả xã hội và do đó là biểu tượng
chung của cả xã hội nguyên thủy và xã hội tiến hóa hơn. Xã hội nguyên
thủy có các tổ chức của chúng - đó là tôn giáo mang đặc trưng của nền
nông nghiệp một vụ mùa; tín ngưỡng totem và chế độ ngoại hôn; những
