là khờ khạo. Tốt hơn cả là giấu nhẹm chuyện mất mát ấy đi, làm như không
có chuyện gì xảy ra; chúng ta phải cúi đầu tuân phục ý muốn của Thượng đế.
Ngược lại, còn phải tạ ơn Người đã lấy lại chỉ có một trăm chín mươi đồng
trong số hai trăm đồng Người ban cho, tạ ơn Người đã hào hiệp để lại cho ta
mười đồng, nhờ đó tôi mua được món hàng kia, nó sẽ đỡ đần ta chút đỉnh.
Dù những điều tôi nói có phải chăng đến đâu, vợ tôi lúc đầu cũng chẳng
nghe ra. Nhưng thời gian là phương thuốc xoa dịu những nỗi đau đớn lớn
nhất, tưởng như không thể nào chịu đựng nổi, cuối cùng rồi thị cũng đành
chịu thua.
- Chúng ta sống bần hàn thật đấy, – tôi nói – đúng như vậy, nhưng thử hỏi
có thứ gì những người giàu có mà ta không có? Họ và ta chẳng phải thở cùng
bầu không khí ư? Họ và ta chẳng cùng được dùng chung ánh sáng và cùng
được sưởi hơi nóng mặt trời sao? Dù họ có nhiều tiện nghi có thể làm cho
chúng ta ham muốn, song lúc nhắm mắt thì giàu hay nghèo cũng đều xuôi
tay tất. Nghĩ cho cùng, thêm vào sự kính thờ Thượng đế, mà ta chẳng có gì
thua kém ai, thì những điều họ hơn ta cũng chẳng lấy gì làm ghê gớm cho
lắm.
Tôi chẳng dám làm bệ hạ chán tai với những điều suy tư đạo lý. Vợ chồng
chúng tôi an ủi nhau rồi lại tiếp tục công việc, đầu óc thư thái như thể chẳng
có mất mát chút gì, sau hai lần mất đau như vậy.
Điều duy nhất làm cho tôi buồn, và tôi hằng nghĩ tới, là khi tự hỏi sẽ ăn
làm sao nói làm sao với Xătđi, khi ông ta tới hỏi tôi đã dùng số tiền hai trăm
đồng vàng như thế nào, và gia sản của tôi có gia tăng được chút nào chăng
nhờ lòng hào hiệp của ông. Tôi thấy chẳng có cách nào khỏi bối rối, cho dù
cũng như lần trước, điều bất hạnh xảy ra lần này không phải lỗi tại tôi. Hai
người bạn để lâu hơn lần trước nhiều, mới trở lại hỏi thăm tin tức tôi. Xắt
nhiều lần nhắc, nhưng Xătđi bao giờ cũng lần khàn. Ông nói:
- Chúng ta càng chậm đến, Hatxan càng giàu to và chúng ta sẽ thích thú
hơn về chuyện đó.
Xắt thì lại không đồng ý là sự hào phóng của bạn mình có thể đưa lại kết
quả tốt như vậy. Ông nói tiếp:
- Vậy ra anh vẫn cho rằng Hatxan lần này biết sử dụng tốt hơn món tiền
anh biếu gã chăng? Tôi khuyên anh chớ kỳ vọng quá lớn, e khi anh thấy điều
ngược lại, thì nỗi buồn của anh càng to.
- Nhưng, – Xătđi cãi – có phải ngày nào cũng có một con chim cắt cướp đi
một chiếc khăn đội đầu? Hatxan đã bị một lần, thì lần này gã phải cẩn thận
để tránh chứ.
- Tôi không nghi ngờ gì điều đó, – xắt nói – nhưng một tai biến khác mà
