NGHÌN LẺ MỘT NGÀY - Trang 19

những khái niệm lịch sử, địa lý, tôn giáo...Trên thực tế, đất nước của các vị
hoàng đế Ba Tư trong truyện không phải nước Ba Tư như chúng ta thường
hiếu, càng không đồng nhất với Cộng hoà Hồi giáo Iran ngày nay. Cũng
như vậy, nước Thổ Nhĩ Kỳ hiện đại chỉ là một phần nhỏ còn lại của đế quốc
ôtôman do các sultan(Sultan: Danhhiệu của hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ (PQ))
ngày xưa trị vì. Và giữa đế quốc Ba Tư huyền thoại và đế quốc ôtôman
Thổ Nhĩ Kỳ có khoảng cách chừng. . . hai ngàn năm lịch sử.
Ba Tư là một trong những dân tộc và quốc gia cổ nhất hành tinh. Nước Ba
Tư thời thượng cổ có một nền văn minh tồn tại gần hai nghìn năm, từ
khoảng năm 2500 đến năm 640 trước kỷ nguyên công giáo (quen gọi là
công nguyên- C.N.). Đấy là nền văn minh êlamit, di sản văn hoá lâu đời
nhất của người Ba Tư, dù trên thực tế những người tạo dựng nên nền văn
minh ấy không phải tổ tiên đích thực của người Iran hiện nay. Từ thế kỷ thứ
VII đến thế kỷ thứ IV trước C.N. là đế quốc Ba Tư của người Mêdet và
người Acsênêit. Dưới triều các hoàng đế Xuân và Đariut, đế quốc Ba Tư
trải rộng khắp vùng Trung Cận Đông. Phía Nam, từ phần đất dọc bờ nam
Địa trung hải, qua toàn bộ lưu vực sông Nin, phần bắc lục địa A Rập, đến
vùng Lưỡng Hà, rồi đi dọc theo vịnh Ba Tư đến tận toàn bộ lưu vực sông
Inđut của ân Độ. Phía Bắc từ Maxêđoan thuộc châu âu, theo bờ nam Hắc
Hải tới bờ nam biển Caspi, vươn sang vùng nam biển A ran và đi quá kinh
đô Xamacan (nay thuộc Uzbêkistan) rất xa về phía đông.
Với cuộc chinh phục của vua Alêchxan Đại đế, đế quốc Ba Tư bước vào
thời kỳ Hi Lạp hoá, chịu ảnh hưởng sâu đậm của nền văn minh cổ đại Hy
Lạp. Dĩ nhiên nền văn minh Hy Lạp gặp sức đối kháng mãnh liệt của người
Ba Tư mong muốn trở lại thời hoàng kim của mình thời trước. Đế quốc Ba
Tư sau cùng là triều đại các hoàng đế thuộc dòng Xaxanit (từ thế kỷ III đến
thế kỷ Vi sau C.N.).
Nhà sử học Philippe Gignoux viết về thời kỳ này như sau: "Dưới triều đại
của đại đế Xosro Anusiavan (531-579) và cháu ông, đại đế Xosro Paviz
t591-628), sự huy hoàng tráng lệ của các triều đình Ba Tư đạt tới đỉnh cao
và lưu vào huyền thoại cho đến ngày nay. Hoàng đế Anusiavan là một điển
hình nhà vua công minh, hào hiệp theo truyền thống A Rập. ông duy trì