T
hăng Long thời Lý - thành phố Rồng Bay - là một thành phố lớn có
hoàng cung cùng 61 phố phường. Phường và phố tập trung chủ
yếu ở phía ngoài Cửa Đông, Cửa Nam, Cửa Bắc và bao quanh hồ
Dâm Đàm.
Thế còn phía Cửa Tây?
Cửa Tây gọi là Quảng Phúc Môn (ở vào mé quảng trường Ba Đình ngày
nay). Xế ngoài Cửa Tây là khu vườn Tây Cấm, năm 1049 dựng chùa
Diên Hựu (tức chùa Một Cột) ở giữa vườn này. Chung quanh chùa, có
ruộng Quy Điền. Đó là khu ruộng thấp, có nhiều rùa và ba ba nên gọi
tên thế. Vậy phía Tây Thăng Long thời Lý là khu nông nghiệp của kinh
thành. Tổng Nội của huyện Quảng Đức (Vĩnh Thuận) có chín trại là: Liễu
Giai, Giảng Võ, Đại Yên, Thủ Lệ, Cống Vị, Hữu Tiệp, Vạn Bảo (Vạn Phúc),
Cống Yên, Ngọc Hà. Cộng thêm Yên Biểu và Vĩnh Phúc, Ngọc Khách,
Kim Mã (đều thuộc khu Ba Đình, Hà Nội), là khu “thập tam trại” (13 trại)
của Thăng Long cũ. Khu này phía đông giáp hoàng thành, được bao
quanh bởi đường đê La Thành.
Đình Vĩnh Phúc thượng được gọi là đình Thái Tể, cùng thờ chung một
vị thần với đình Liễu Giai, đình Kim Mã... Ở đấy có một cái lăng, gọi là
lăng Thái Tể. Đó là lăng ông Hoàng Lệ Mật.
Quyển ngọc phả đình Liễu Giai nói ông tên là Hoàng Phúc Trung. Bố
họ Nguyễn, mẹ họ Hoàng (chẳng hiểu sao ông mang họ mẹ), người làng Lệ
Mật, huyện Gia Lâm (Hà Nội). Nhà nghèo, ông chuyên nghề chài cá và
bắt rắn
, cho nên, ông rất thạo bơi lội trên sông. Huyền tích kể
rằng: đời Lý Thái Tông (1028 - 1054) có một nàng công chúa chơi
thuyền trên sông Thiên Đức (sông Đuống ngày nay). Chẳng may đắm
thuyền, công chúa bị chết đuối. (Cũng có người tô vẽ là công chúa
tắm sông bị thuồng luồng bắt). Quan quân đi theo hoảng sợ, chia
nhau xuống nước lặn tìm khắp cả khúc sông vẫn không thấy xác. Vua
rất buồn phiền đau xót, mới ra lệnh cho sứ giả đi rao phong to thưởng
hậu cho ai vớt được thi hài công chúa mang lên. Ngã ba Nhị Đuống, sông
hợp dòng, nước quẩn. Việc tìm xác cực kì khó khăn, nguy hiểm. Nhiều
