có ý định rút quân. Bùi Thị Xuân nhất định không rời trận địa, cho
người chạy đến can ngăn:
- Nước nhà còn mất là ở trận này. Bệ hạ chớ vì thấy bất lợi mà
ngã lòng. Dẫu chết cũng xin quyết tử chiến!
Bà cưỡi voi đi đầu, đốc thúc quân sĩ tràn lên đánh thành; từ
sáng đến trưa vẫn trổ sức chiến đấu, không hề mệt mỏi. Quân sĩ
được chủ tướng cổ xuý đều dốc lòng hăng hái. Người trước ngã
người sau vẫn điềm nhiên xông tới, không một ai lui cả. Đến chiều
tối, quân trong thành Trấn Ninh, Đầu Mâu đã núng. Bất đồ, tin
cánh quân thuỷ binh đã bị quân Gia Định đánh tan bay đến, khiến
quân Tây Sơn hoang mang tan vỡ. Bùi Thị Xuân ra sức chỉnh đốn,
song không lại. Vua Quang Toản vội rút chạy ra Thăng Long, để Bùi
Thị Xuân ở lại Nghệ An cản giặc và đợi hợp binh với chồng. Chẳng
dè, quân Gia Định thừa thắng đánh tràn. Quân ít thế nguy, Bà
đành chịu sa vào tay giặc cùng với hai con. Trần Quang Diệu không
kịp hội quân, sau cũng bị bắt nốt. Nguyễn Ánh điệu cả hai vợ
chồng và hai con bà về thành Phú Xuân hành hình để trả thù. Ánh
cho giải hai vợ chồng đến trước mặt kể tội “phản nghịch” rồi bắt
phải lạy. Hai vợ chồng không lạy. Ánh sai lính lấy hèo đánh vào
khuỷu chân, níu tóc giập đầu xuống đất bắt lạy. Hai vợ chồng
vẫn nhất định không chịu. Ánh uất quá cho voi dữ ra giày xéo quật
chết cả hai con Bà cho trông thấy, để ra uy. Lại lôi Trần Quang
Diệu ra xẻo từng miếng thịt. Tình cảnh cực kì thảm thương, tàn bạo
hết mức. Cho đến khi bị Ánh giết, trước sau, Bà vẫn ung dung,
mặt không hề biến sắc. Bà mất đi, xa gần nghe chuyện trong
lòng đều thương xót, ai cũng hết lời khen ngợi.
“Vua Ba Vành”
