IV. MUỐN HÃM TỈNH-THÀNH NGHỆ-AN
Nhưng trong 9 năm ấy tôi vẫn lo nghĩ trau-dồi lông cánh để một
mai bay-nhảy vẫy-vùng, chứ không hề xao-lãng. Tôi thường cùng anh em
đồng-chí là bọn ông Vương-thúc-Quý (người cha khởi-nghĩa, đem hương
binh chống với Bảo-hộ, sau bị tử nạn) và Hà-văn-Mỹ (là một viên kiện-
tướng bộ-hạ của cụ Phan-đình Phùng, sau bị quân Bảo-hộ bắt được tự-tử
mà chết), chúng tôi âm-mưu với nhau, mỗi năm tới ngày lễ kỷ-niệm cộng-
hòa, anh em mật-hội đồ-đảng ở tỉnh-thành Nghệ-an, toan bề hãm thành.
Song quân lính Bảo-hộ đông-đảo, việc phòng-bị kiên-cố lắm, chúng tôi
không thể thành sự. Có điều là nhân mấy dịp đó mà anh em giang-hồ hiệp-
khách được làm quen kết bạn với nhau, cũng tức là đầu giây mối nhợ cho
cuộc hoạt-động của tôi sau này vậy.
Đến năm tôi ngoài 30 tuổi, đảng Cần-vương khắp trong nước nối
nhau vỡ-lở tan-tành, chỉ còn sót lại một mình cụ Phan-đình Phùng ở La-
sơn, cố sức cầm-cự được lâu. Nhưng tới năm Giáp-ngọ, niên-hiệu Thành-
Thái thứ 6, cụ mất. Từ đó trở đi non sông hiu-quạnh, việc gánh-vác không
còn ai. Trải 10 năm, tôi ôm lòng phẫn, nuôi chí to, vẫn rắp-ranh ở ngay
giữa khoảng núi Hồng sông Lam, dựng lên một cây cờ độc-lập. Tới đây tôi
không thể nào nín mà không làm được.
Tôi sinh-trưởng trong làng xóm dã-man, thuở giờ chỉ quen lặn-lội
trong rừng từ-chương khoa-cử, nói đến tài-học như người Âu-châu, thật
không có mảy-may nào. Song tôi có bẩm-chất cang-cường, biết nghĩa liêm-
sỉ, không chịu theo đuôi làm tớ người ta. Vừa gặp trong nước hồi nay cựu
đảng đã im hơi bặt dấu, tân đảng thì chưa nẩy nhánh đâm chồi ; tôi kết-giao
họp-đảng bao nhiêu lâu, thành ra ở trong xã-hội hơi có tiếng-tăm hơn trước,
thiết nghĩ lúc này chính mình không tự ra tay làm việc, liệu còn chờ ai. Kết-
quả tôi được như ngày nay, thiệt bởi một tấc lòng suy-nghĩ đó làm nguyên-
nhân vậy.
