V. TÔN ÔNG CƯỜNG-ĐỂ LÊN LÀM MINH-
CHỦ
Số là ban đầu tôi định chiêu-nạp bọn anh-hùng lục-lâm và những
người trong đảng cần-vương còn sót lại, để dựng cờ khởi-nghĩa ở khoảng
Nghệ-Tĩnh. Bởi vậy có một lúc nhiều khách rượu làng chơi, cùng tôi giao-
du lui tới thân-mật lắm.
Bộ-hạ cũ của Phan tướng-công là Quỳnh-Quảng và môn-hạ của
Bạch-Xỉ
là bọn Kiễm và Cọng hay ra vào nhà tôi luôn.
Nhà tôi là nhà làm nghề dạy học, nhưng mà học trò chỉ ở nhà ngoài,
còn nhà trong thì chứa đầy khách hào-kiệt sơn-lâm. Các ông đồ nho trong
xóm gặp lúc đi ngang chợt ngó thấy tình-trạng như thế, đều lắc đầu lẽ lưỡi,
đến đỗi lần sau các ông không dám day mặt ngó vào nhà tôi nữa.
Việc chúng tôi mưu-tính lần hồi chín-chắn, gần tới ngày hẹn nhau
phát lên rồi.
Song ông bạn thân là Đặng-quân Thái-Thân nói với tôi :
- « Xem kỹ lại thời-thế chưa có chỗ nào mình đáng thừa-cơ làm
việc lớn. Bọn ta vội-vã làm càn, chắc là không xong việc gì được đâu.
Nhưng ta cũng phải làm sao để chỉ tỏ cho người Pháp biết rằng quốc-dân ta
chẳng phải toàn là hạng người quá hèn, vậy thì ta cứ mạo-hiểm làm một
phen cũng được, có điều là mong-ước sao cho chúng ta cất tiếng lên trước
rồi phải có người nối lời sau mới được.
« Nhưng nếu ta chỉ khởi sự trong khoảng Nghệ-Tĩnh mà thôi, tôi e
như chuyện cái thai đứa nhỏ khó đẻ, ở trong bụng mẹ lọt ra chưa kịp khóc
oa-oa mấy tiếng thì đã chết non mất rồi. Tôi trộm suy-nghĩ mà lo-ngại dùm
cho tiên-sinh chỗ đó.
