Tăng-quán đi trốn nhiều lần rồi, đường sá rất quen thuộc thông-thạo
; ông chỉ vẽ cho tôi cái kế thay hình đổi dạng để qua cửa quan-ải cho lọt.
Từ Hải-phòng ra Moncay, tôi giả làm chú khách đi buôn, cạo đầu
kết bím, đáp một chiếc tàu buôn mà đi.
Lúc tàu đến bến, chúng tôi đợi đêm khuya mới dám mướn một
chiếc thuyền đánh cá nho-nhỏ, lén qua Trúc-sơn, Trường-sơn là bờ cõi
huyện Phong-thành nước Tàu.
Chuyến đi này tuy là nguy-hiểm, nhưng mà vui thú lạ-thường.
Ra khỏi bờ cõi rồi, các món giấy tờ quan-hệ và tiền bạc của chúng
tôi đều còn nguyên lành. Ôi người ta nghiêm-cấm mình chừng nào, kết-quả
bà con mình càng thêm giỏi cái ngón phá cũi xổ lồng chừng nấy, không
riêng gì một mình tôi, theo chân nối gót chúng tôi đi ra hải-ngoại, còn thiếu
chi người !
Ở lại Trúc-sơn một tuần-lễ mới đáp ghe buồm Khâm-châu mà đi
Bắc-hải.
Lúc bấy giờ đã bước qua sơ tuần tháng hai, còn có ngọn gió đông-
bắc thổi khá, thành ra ghe đi chỉ có 7 ngày tới Hiệp-phố. Chúng tôi đổi
sang tàu buôn Hồng-mao mà đến Hương-cảng.
Tàu đến bến, chúng tôi lên bờ, ở loanh-quanh hết hơn một tuần lễ.
Trong óc tôi lúc này thấy sự vui sướng không biết sao mà nói, cảm sự đau-
khổ, cũng không biết sao mà nói.
Vì tôi mới bỏ nước trốn đi, người Pháp chưa hề nghe biết. Lúc ra
khỏi bờ cõi áp-chế rồi, mình thấy hoàn-cảnh mình đều là không-khí tự-do,
mặc ý mình đi lại thong-thả, trái lại, thân mình về trước không khác gì một
con ngựa hay, bị nhốt trong chuồng, lại bị người ta may kín cả hai mắt lại
tối đen, nay bỗng chốc được cắt chỉ mở mắt ra mà chạy nhởn-nhơ dong-
