ruổi ở giữa khoảng đồng rộng mênh-mông, sung-sướng thảnh-thơi biết
mấy. Nhưng nghĩ mình thì vậy, nhớ tới cái cảnh đồng-bào dang bị bó-buộc,
thì ruột mình muốn đứt ra từng khúc.
Tại Hương-Cảng thấy học trò đi học vui-vẻ đông-đảo, cảnh buôn-
bán tấp-nập đêm ngày ; dọc đường không hề thấy ai bị lính bắt đứng lại xét
hỏi giấy thân ; không có ai đi đêm không đèn mà bị lính thộp ngực dẫn về
bóp ; không có thứ lính tuần hung-bạo ngang-tàng, bắt-bớ người vô-tội ở
giữa đường, không có cảnh-tượng người bản-xứ bị người Âu-tây bắt-nạt
mà phải nép mình một bên đường. Ôi ! Hương-Cảng cũng là đất dưới
quyền ngoại-nhân cai-trị, nhưng Hương-Cảng có vẻ mùa xuân tươi cười,
không phải như ở xứ mình.
Lúc này tôi nghe nói quan Hiệp-đốc đại-thần Nguyễn-thiện-Thuật
trước kia vì quốc-nạn mà chạy sang Quảng-Đông, giờ đang ngụ trong nhà
thờ họ Lưu ở Sa-hà. Nguyễn-công là người ngang hàng với bậc thân-phụ
tôi, lại là một tay cần-vương ngày trước, nay tôi sang tới đây, chẳng lẽ
không nói cho cụ biết.
Tôi bèn đi Quảng-Đông, tìm tới viếng cụ. Thấy tôi cụ hết sức vui
mừng, rồi dắt tôi đến yết-kiến Uyên-Đình Lưu-vĩnh-Phúc.
Lưu bây giờ đã già, nhưng cùng tôi nói lại chuyện cũ ở Bắc-kỳ,
thỉnh-thoảng Lưu còn vỗ bàn hét lớn, khiến cho tôi tưởng thấy cái hùng-
phong như hồi đánh nhau với quân tây ở Cầu-giấy gần Hà-nội vậy.
