Cái lão Pavel Pavlovich đêm qua, đương nhiên, không phải tay Pavel
Pavlovich mà anh biết ở T. Veltraninov nhận thấy ông ta thay đổi tới mức
khó tả, song cũng lại biết rằng ông ta không thể không thay đổi và tất cả
đều diễn ra một cách hoàn toàn tự nhiên. Ngài Trusoski có thể hoàn toàn là
con người như trước đây nếu như vợ ông ta còn sống, còn bây giờ thì ông
ta chỉ là một bộ phận của cái chỉnh thể bỗng dưng được phóng thích tự do,
tức là một cái gì đó đáng kinh ngạc và chẳng giống bất cứ thứ gì.
Về Pavel Pavlovich khi còn ở thành phố T. thì Veltraninov đã nhắc tới và
bây giờ anh nhớ lại:
“Tất nhiên, Pavel Pavlovich ở T. chỉ là một người chồng”, không hơn.
Nếu như ông ta, trên cả cái đó, từng là một quan chức, thì điều duy nhất đối
với ông ta, đó là công việc ở nhiệm sở chỉ là một trong những nghĩa vụ bắt
buộc của hôn nhân; ông ta làm việc để cho vợ và để cô ta có được cuộc
sống của xã hội thượng lưu ở T., mặc dù vậy bản thân ông là một công
chức hết sức mẫn cán. Khi đó ông ta ba mươi lăm tuổi và làm chủ một số
gia sản, thậm chí không hề nhỏ. Ở công sở, Pavel Pavlovich không biểu lộ
những khả năng cá nhân, nhưng cũng không biểu lộ sự thiếu khả năng. Ông
ta quan hệ với tất cả những người có địa vị cao trong tỉnh và nổi tiếng về sự
thanh lịch, sang trọng. Natalia Vasilievna được rất mực kính trọng ở T.,
nhưng cô ta không mấy đánh giá cao về điều đó, coi đấy là chuyện đương
nhiên; mặc dù vậy, cô biết tiếp đãi khách khứa một cách tuyệt vời ở nhà
mình, đồng thời huấn luyện Pavel Pavlovich tới độ ông này có được những
phong thái cao quý như thể bẩm sinh, thậm chí cả khi tiếp các vị tai to mặt
lớn nhất trong tỉnh. Cũng có thể (Veltraninov có cảm giác) ông ta thông
minh, song Natalia Vasilievna không thích chồng mình nói nhiều, do vậy
rất khó nhận ra sự thông minh của ông. Có thể bẩm sinh ông ta có nhiều
đức tính tốt, cũng như những khiếm khuyết, nhưng những phẩm chất tốt
đẹp dường như bị giấu kín trong bao, còn những tính xấu thì cũng bị thui
chột hoàn toàn. Veltraninov còn nhớ, chẳng hạn, ngài Trusoski này đôi khi
cũng muốn cạnh khoé, giễu cợt ai đó trong đám người thân, song điều đó
đã bị cấm triệt để. Ông ta cũng thích tán gẫu với mọi người, nhưng việc này
