Nguyễn Thanh Hiện
Người đánh cắp sự thật
CUỘC HỘI NGỘ Ở SÔNG LAM
Khi luận ra thế, ông Ruông cảm thấy cảm hứng lịch sử của mình tăng rất
cao. Đến nỗi lúc đọc xong những trang sử thời Trịnh Nguyễn của nước ông
thì ông thấy vị tổ phụ thứ mười một của nhà họ Lê bước đi ngờ ngờ trong
trí não ông.
Ông Ruông chép trong Hồ Sơ Các Bậc Tổ Phụ :
Sử văn làm nảy sinh trong trí não ta một cuộc trông thấy vô cùng kỳ thú.
Thoạt đầu là ta nghe thấy tiếng nước vỗ vào những con thuyền thủng nát
đang bồng bềnh trên dòng sông Lam, xứ Nghệ.
-Ngươi muốn tìm ai?
Có ai đó hỏi, giọng như đang loãng ra.
Nếu ta không chú ý thì cứ nghĩ đó là tiếng nước vỗ mạn thuyền.
Ta đáp là chẳng tìm ai cả.
Giọng nói kia lại cất lên :
-Nơi này từng là chiến địa, ngươi có biết không?
Tất nhiên chuyện ấy thì ta đã rõ. Sách Đại Việt Sử Ký Toàn Thư các sử
thần triều Lê Trịnh soạn, và sách Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương
Mục các sử thần triều Nguyễn soạn, đều chép về cuộc chiến tranh 1627-
1672 giữa hai họ Trịnh Nguyễn. Trong cuộc chiến gần nửa thế kỷ này thì
trận giao tranh ở hai bên bờ sông Lam, Nghệ An, là dai dẳng nhất. Ta nói là
nhờ đọc sách mà biết được trận đánh ấy mở đầu vào năm At Mùi, 1655, kết
thúc vào năm Canh Tý, 1660, quân Nguyễn đã tiến sâu vào đất của vua Lê
chúa Trịnh, chiếm được 7 huyện phía nam sông Lam, nhưng rốt cuộc quân
Trịnh đã lấy lại .
-Ngươi đến nơi này là để coi thử sách nói có trúng không?
Giọng nói kia dường đang cô đọng lại thành những lời đầy hàm ý.
Ta bảo là chẳng việc chi phải làm chuyện ấy. Chỉ do đọc sách, rồi tình cờ
