NGƯỜI ĐƯA ĐƯỜNG THỌT CHÂN - Trang 247

được hơn 20 năm, đã gia nhập WTO, đã làm bạn với các nước khắp năm
châu, bốn bể nhưng đọc lại tác phẩm của Bùi Việt Sỹ vẫn thấy còn nguyên
đấy những vấn đề thời sự mà công cuộc đổi mới đặt ra. Đó là: vì sao phải
đổi mới, đổi mới cái gì và đổi mới như thế nào. Qua cuộc đời các nhân vật,
Bùi Việt Sỹ đã lần lượt đưa ra từng câu trả lời theo cách hiểu của riêng
mình. Đáp án cho câu trả lời đầu tiên là "mẫu số chung" cho cuộc đời thăng
trầm của các nhân vật: Nghèo khó. Chính xác hơn là vì sự nghèo khó trong
hoà bình nên phải đổi mới. Khi cả dân tộc đang chung lòng, dồn sức cho
tiền tuyến để chiến đấu với đế quốc Mỹ nhằm thống nhất đất nước, nghèo
khổ là điều có thể chấp nhận được. Ký ức của Thắng về bữa cơm thời niên
thiếu là ngô. Nhưng đó không phải là những bắp ngô nếp ngon lành mà là
thứ ngô đá. Loại ngô mà cho vào nồi ninh mấy tiếng vẫn không chịu nhừ
khiến hàm răng non bấy của Thắng cắn vào đến bật máu; là củ khoai bé
bằng ngón chân cái cho bữa chính, là mơ ước khát vọng về viên kẹo "đầu
tây". Đấy là thời chiến. Sang đến thời bình, cái nghèo đói vẫn đeo bám dân
tộc. Sau Thắng, giờ là con anh bị ám ảnh bởi những bữa ăn. "Bố đi họp nữa
nhé để mang cam về cho con". Câu nói của con trẻ làm những ai có lương
tâm, trách nhiệm đều phải suy nghĩ. Chiến tranh gian khổ nghèo khó đã
đành, nhưng khi đất nước hoà bình được cả thập kỷ mà còn để trẻ thơ phải
ước ao những điều giản dị như vậy là điều không thể chấp nhận được. Vấn
đề thứ nhất thì đã rõ, các vấn đề sau phức tạp hơn nhiều. Đổi mới cái gì và
đổi mới như thế nào là một câu hỏi lớn không dễ giải đáp. Nếu câu hỏi thứ
nhất là đi tìm nguyên nhân thì hai câu sau là đi tìm giải pháp. Và câu trả lời
Bùi Việt Sỹ đưa ra là sự đổi mới tư duy của mỗi người. Không đổi mới tư
duy thì tất yếu sẽ dẫn đến tự diệt vong. Các nhân vật trong Người đưa
đường thọt chân, người nào chịu khó thay đổi nếp nghĩ người đó tồn tại và
ngược lại. Thời sinh viên, Minh chỉ biết học, học và học. Ngoài học ra
Minh không biết một thứ gì khác. Chơi bời không, bán buôn cũng không,
anh sống cù lần, chậm chạp, chân chất như nhân vật Bêdukhốp trong tiểu
thuyết trứ danh của văn hào Tonxtoi. Nếu không nhờ có Thắng giúp đỡ,
Minh không thể mua được mấy chục chiếc may so về làm quà cho gia đình.
Những tưởng với tính cách ấy, Minh sẽ khổ khi về nước, khi phải sống