Không, thật đấy! Dù sao thì anh ta cũng đã mở một rạp xiếc cho cả
một thế hệ, đang tấm tức trong bóng tối; trên mảnh đất mà Đế chế đã rắc
muối thánh kinh chết tiệt, anh ta đã ném từng nắm muối Gôloa – thứ muối
làm cho đất hồi phục, giải độc những vết thương và trả lại nó màu đỏ thẫm!
Pari, nhớ anh ta, chàng phệ ấy, trở lại một phần vui vẻ và châm biếm. Đảng
viên chính thống, đảng viên bảo hoàng ư? Thôi đi! Anh ta là một tay bông
phèng cỡ lớn, và, với tờ báo bắn không đạn vào điện Tuylơri, anh ta là
người khởi nghĩa đầu tiên thời Đế chế.
Giracđanh cũng vậy.
Gã gày đét ở tờ Tự do thì cũng như tay béo phị ở tờ Figarô. Nếu người
ta phá vỡ lớp băng trong đó hắn ướp cái mặt nạ của hắn, người ta sẽ thấy
tấm lòng tốt ẩn trong cái bĩu môi của hắn và những giọt nước mắt đóng
băng trong mặt mắt lạnh lùng của hắn.
Hắn, gã tái xanh ấy không có thì giờ rỗi để đa cảm cũng như để giải
thích cái khinh đời của hắn, và tại sao hắn có quyền mắng những kẻ thuộc
hạng người chịu để cho người ta mắng như mắng đầy tớ, bọn đớn hèn! Hắn
không chửi những người mà hắn quý trọng, như vậy là vô hại!
Hắn đã đâm một nhát dao vào mớ ảo tưởng của tôi, chẳng khác gì hắn
đã đâm vào giữa ngực tôi.
- Ấy vì tôi nhận thấy ông là người can đảm, hắn nói với tôi hôm nọ,
hôm đó giữa một buổi dạ hội, hắn đã khoác tay tôi trước mặt tất cả mọi
người, và đã đi dạo với tôi rất lâu.
Bỗng hắn dừng lại, và, nhìn thẳng vào mặt tôi:
- Ông tưởng tôi khinh người nghèo, phải không? Không đâu! Nhưng
tôi cho là ngu cái kẻ đầu óc vững vàng đóng vẻ nghiêm khắc trước khi đặt
vàng vào cuộc chơi để đảm bảo tự do cho mình. Phải thế! Và rồi, hắn hạ
thấp giọng nói thêm, người ta có thể làm việc thiện – một cách kín đáo,
chẳng hạn… không thì bọn chết đói sẽ nuốt sống anh!
Quả thật, dường như hắn cũng từ thiện, gã trắng trợn ấy!…
