“Và rồi chiến tranh xảy ra, Anton tham gia lực lượng Kháng chiến. Ông
ấy có hỏi ý kiến tôi trước, nhưng tôi không thể nói không khi đó là điều ông
ấy muốn và tương lai đất nước đang lâm nguy. Từ lúc đó tôi đã tự hỏi mình
hàng ngàn lần liệu cuộc đời của chúng tôi sẽ như thế nào nếu tôi quả quyết
hơn và nói không. Quả thực, cuộc đời của ông ấy đã bị chiến tranh xé nát
dù lúc ấy chúng tôi đã không nhận ra. Anton của tôi là một trong số những
người sống sót sau chiến tranh nhưng không thể sống cùng với ký ức đó khi
hòa bình lập lại. Ông ấy bắt đầu gặp ác mộng và khó ngủ, dẫn đến việc hút
nhiều thuốc lá hơn và uống rượu ngày càng như hũ chìm. Tôi đã nói với
anh là ông ấy vắng nhà và anh đã không hỏi gì thêm. Kỳ thực ông ấy đang
ở bệnh viện, và sẽ chỉ về khi đã nằm trong quan tài. Bao năm qua, không
biết bao nhiêu lần tôi đã nói với ông ấy rằng với chừng ấy lượng rượu và
thuốc lá thì hoặc lá phổi hoặc lá gan sẽ cướp ông ấy khỏi mẹ con tôi trước
khi ông qua tuổi sáu mươi. Năm nay ông ấy đã sáu mươi hai, nhưng mọi
chuyện sẽ chỉ còn kéo dài vài tuần nữa thôi, vì lá gan và lá phổi của ông ấy
đã bị hủy hoại. Nếu anh cần nói chuyện với ông ấy, anh không nên chờ quá
lâu.”
Bà nhìn xuống một lúc rồi nhanh chóng nói tiếp.
“Tôi biết anh đang nghĩ gì: tại sao tôi vẫn ngồi đây khi chồng tôi đang
nằm viện? Ờ thì, một phần vì tôi chưa bao giờ thích bệnh viện. Nhưng lí do
chính là tôi không chịu nổi khi nhìn thấy ông ấy. Anton chỉ còn là cái bóng
của ngày xưa, cuộc đời ông ấy chỉ còn lại sự đau đớn. Tôi luôn đi ngay mỗi
khi người ta gọi và nói ông ấy muốn gặp tôi, một điều không thường xuyên
lắm, nhưng cũng không làm chúng tôi dễ chấp nhận hơn khi nó xảy ra. Một
trong hai chúng tôi phải tiếp tục sống, vì lũ trẻ và vì những người ở đây. Đó
là lí do tại sao tôi thà ngồi ở đây với tấm hình cũ này. Tôi chỉ muốn nhớ về
ông Anton của ngày xưa, chứ không phải như người ông ấy đã trở thành.”
Giờ thì hai hàng nước mắt đang chảy ròng ròng trên gò má bà, và tôi
không biết phải làm gì để ngăn chúng lại. Sau khi im lặng vài phút, tôi ngập
ngừng trỏ vào tấm hình còn lại. Đó là một tấm mới hơn, chụp một người
phụ nữ lớn tuổi dễ nhận ra bên bốn đứa trẻ ăn mặc đẹp đẽ tươi cười ngồi
trên sàn, trước cây thông Giáng sinh và một chồng quà.
