Một khi khoảng cách không đóng một vai trò gì trong các ví dụ vừa
nêu trên cũng như trong nhiều dẫn chứng khác nữa, và viễn cảm
(Telepathie: thần giao cách cảm) vẻ như nghiễm nhiên được chấp nhận, thì
cảm nhận của chúng ta về bản tính của phép phù thuỷ không hề gặp một trở
ngại nào.
Không còn nghi ngờ gì nữa trước câu hỏi: Cái gì được xem là nhân
tô tác động trong toàn bộ những dẫn chứng trên? Đó là tính tương đồng
giữa hành vi được thực hiện và diễn biến dự đoán. Frazer gọi kiểu phép phù
thuỷ đó là phép mô phỏng hay là liệu pháp tương đồng. Khi tôi muốn mưa
xuống, thì tôi chỉ phải làm cái gì đó giống như mưa hay là gợi nhớ đến một
trận mưa. Trong một pha xa hơn của phát triển văn hóa thì thay cho trò ảo
thuật mưa đó, người ta tiến hành những lễ cầu đảo (Bittgang) trong nhà thờ
thượng đế và cầu xin thần linh ban mưa xuống. Cuối cùng thì người ta cũng
sẽ thôi hẳn thao tác tôn giáo đó và tìm cách có thể sinh mưa bằng những tác
động nào đó vào không khí. Trong kiểu nhóm khác của các hành vi phù
thuỷ, nguyên lí tương đồng không còn được để ý đến nữa, thay vào đó là
một cái gì đó dễ dàng nhận ra trong các dẫn chứng sau đây:
Để gây hại cho kẻ thù, người ta có thể dùng một biện pháp khác.
Người ta chiếm đoạt lấy một ít tóc, móng tay, cứt đái hay là thậm chí một
mẩu quần áo của kẻ đó và đặt một cái gì đó có tính đối nghịch với những
thứ trên. Rồi sau đó người ta làm như là người ta thực sự đang cưỡng đoạt
kẻ thù kia cũng như các thứ mà anh ta đã từng đụng đến, và cái gì phải xảy
đến sẽ tự nó đến. Thuộc về các vật sở hữu chính của con người, theo cách
nhìn của người nguyên thuỷ, là tên gọi của chúng; vậy một khi người ta
biết tên một người hay vị thần, thì người ta đồng thời chiếm được một
quyền lực ở mức nào đó đối với kẻ mang tên gọi đó. Nên sau đó nảy sinh
những sự thận trọng và hạn chế đáng chú ý trong việc dùng tên gọi đã được
phân tích ở phần trên. Tính tương đồng trong các dẫn chứng trên hiển nhiên
được thay bằng tính liên quan.
Tục ăn thịt người (Kannibalismus) của người nguyên thuỷ dẫn đến
động cơ linh thiêng hoá của một phương cách tương tự. Để người ta ăn
