ngay cả ma lực của cúng tế cũng hứa hẹn, một khi không có sự sùng tín tôn
giáo tác động từ phía sau.
Khả nawng của phép phù thuỷ truyền nhiễm dựa trên cận liên tưởng
sẽ chỉ cho chúng ta rằng việc định giá trị phát xuất từ ước mong và ý chí đã
bao trùm lên toàn bộ các dự kiện tâm lí đứng đoosi lập với ý chí cấm đoán.
Ở đây có một sự đánh giá quá cao về các quá trình tinh thần, tức là một sự
hình dung về thế giới, cái mà theo cách nhìn của chúng tôi nó phải soi tỏ
mối quan hệ giữa hiện thực và tư tưởng hơn là sự đánh giá quá cao về cái
sau (ý chí). Các sự vật đã thoái lui trước những hình dung đó; những gì
được tiếp nhận liền với những cái sau nhất định phải xảy ra trong những cái
đầu (Wunsch). Các quan hệ tồn tại giữa những hình ảnh tạo tiền đề cho các
sự vật. Bởi tư duy không hề biết đến những khoảng cách, nó đem cái ở xa
nhất về không gian cũng như cái khác biệt nhất về thời gian qui về một
hành vi ý thức (Bewusstsakt), cho nên bản thân thế giới phù thuỷ sẽ thực
hiện một thần giao cách cảm vượt qua khác biệt không gian và chăm lo đến
mối tương liên cũ cũng như mới. Trong thời đại linh hồn luận thì bức tranh
phản ánh thế giới bên trong phải khiến cho hình ảnh thế giới khác, hình ảnh
mà chúng ta tin là quen thuộc kia, trở nên không thể nhìn ra được nữa. Cuối
cùng chúng ta hãy nhấn mạnh rằng cả hai nguyên lí liên tưởng - tính tương
đồng và tính tương cận - gặp nhau trên một sự thống nhất cao hơn của sự
cọ sát. Cận liên tưởng là sự cọ sát trực tiếp, còn liên tưởng tương đồng là cọ
sát theo nghĩa chuyển di. Một đồng nhất chưa được chúng tôi bao quát
trong quá trình tâm lí lại được bảo đảm thông qua tập quán dùng từ nhất
định cho cả hai kiểu kết hợp. Đó là ngoại diên như nhau của khái niệm cọ
sát tìm ra trong phân tích cấm kị.
Tóm lại chúng tôi chỉ có thể nói rằng: nguyên lí chi phối phép phù
thuỷ, kĩ thuật của phương thức tư duy linh hồn luận chín là nguyên lí
"quyền năng tối thượng của tư duy".
-3-
