chủng tộc một chiều, điều Freud cũng đã làm trong tác phẩm Tâm lý học
đại chúng và phân tích cái tôi (1921). Quan niệm đó đưa ông gần lại với C.-
G. Jung khi ông "đặt sự tiếp nhận tâm lý đại chúng làm nền tảng, trong đó
các quá trình tinh thần cũng được hoàn thiện như ở cuộc sống tinh thần của
một cá nhân".
Các học giả theo chủ nghĩa hiện sinh (Existentialism) lại tìm cách
hỗn dung các quan điểm phân tâm học về văn hoá và nhân cách với chủ
nghĩa Mác. Chính J. P. Sartre, đại biểu nổi tiếng nhất của chủ nghĩa hiện
sinh trong thời hiện đại cũng đã phải thừa nhận tính thuyết phục của chủ
nghĩa Mác và đề nghị một chỗ đứng cho chủ nghĩa hiện sinh và nhân học
cấu trúc bên trong chủ nghĩa Mác. Ông viết: “Một vấn đề đặt ra ngày nay
chúng ta có cách tạo nên một nhân loại học mang tính cấu trúc và tính lịch
sử chăng? Nhân loại học có chỗ của nó bên trong chủ nghĩa Mác, bởi vì tôi
coi chủ nghĩa Mác như triết học không thể vượt qua được của thời đại
chúng ta và bởi vì tôi coi lí thuyết về hiện sinh và phương pháp hiểu biết
của nó như một đại địa (enclave) nằm hên trong chủ nghĩa Mác, chủ nghĩa
này vừa tạo ra nó lại vừa từ chối nó". Ý kiến của J. P. Sartre về chỗ đứng
cho nhân học cấu trúc-hình thái (Morphological Anthropology) nay đã trở
thành hiện thực trong các quốc gia thực hiện chính sách đổi mới. Điều đó
cũng không có gì lạ, giống như học thuyết về di truyền từ chỗ được coi là
kẻ thù đã biến thành nhân tố chủ lực trong khoa học thế giới.
5. VẬT TỔ VÀ CẤM KỊ DƯỚI ÁNH SÁNG CHỦ NGHĨA MÁC
Cũng giống như số phận các công trình khác của mình. Vật tổ và
cấm kị bị phần lớn các nhà lí luận Mác-xit sau này khước từ, coi là duy tâm
chủ quan và nguồn gốc của tư sản suy đồi. Trần Đức Thảo viết: "Do đó mà
học thuyết tâm phân đứng trước tình trạng không có năng lực hiểu đời sống
người trong bản chất hiện thực của nó là bản chất xã hội tính, cơ sở thực sự
của các tâm thần cá nhân." Yêu cầu đánh giá lại này vốn bắt đầu từ những
năm sáu mươi. Các nhà lí luận Mác-xít ở Tây Âu đã nhận thấy rằng việc
lên án phân tâm học theo quan điểm ý thức hệ đã làm cho nó không có chỗ
lưu trú trong thế giới tinh thần của những người cộng sản. Vào tháng 5.
