thuẫn thời ấy là ở một mức cực kì cao, để được cân bằng bằng một quá
trình nào đó, hoặc là các điều kiện tâm lí là không hề thuận lợi cho việc giải
quyết các đối kháng tình cảm đó. Người ta luôn luôn nhận thấy rằng, xung
đột tình cảm gắn liền với phức thể người cha trên căn bản vẫn được nối tiếp
trong Totem giáo và các tôn giáo. Tôn giáo Totem bao hàm không những
những biểu hiện của sự ân hận và những nỗ lực hoà giải, mà nó còn nhằm
hồi tưởng về chiến thắng đối với người cha. Việc thoả mãn những điều đó
cho phép tổ chức lễ tưởng niệm về bữa tiệc Totem, ở đó mọi hạn chế về
tính ngoan đạo nặng nề được vứt bỏ, nó cũng thực hiện nghĩa vụ diễn lại vụ
khởi loạn giết cha thông qua hiến tế con vật tổ. Mỗi một trò diễn lại bắt
buộc vụ việc ấy đều đe doạ sự tương thích với những cá tính của người cha
do chịu tác động của cuộc sống luôn luôn biến đổi. Chẳng có gì sẽ làm
chúng ta ngạc nhiên khi ngay cả đóng góp của sự kháng cự của những đứa
con trai cũng thường tái hiện lại dưới những lớp vỏ và biến dạng đáng chú
ý nhất và tái hiện trong các thiết chế tôn giáo.
Nếu chúng ta truy cứu tiếp trong tôn giáo và phong tục là cái chưa
được khắc hoạ một cách rõ nét trong Totem giáo, mà cho đến khi đó chỉ là
hậu quả của của trào lưu chín muồi chống lại người cha ra đời trong nỗi ân
hận, thì chúng tôi vẫn không muốn bỏ qua một điều rằng, trên căn bản, các
khuynh hướng vốn từng dồn ép đến việc giết cha đã chiến thắng. Các tình
cảm anh em có tính xã hội, cái nền tảng mà cải cách bạo lực to lớn dựa vào,
giờ đây có ảnh hưởng sâu sắc lâu dài đối với sự phát triển của xã hội.
Chúng tạo ra biểu trưng trong việc thiêng liêng hoá huyết thống, trong nhấn
mạnh tính cố kết mọi cuộc đời mỗi người cùng dòng họ. Để những người
anh em củng cố cuộc sống chung với nhau, họ tuyên bố rằng không thể bất
kì người anh em nào trong số họ bị người cùng họ đối xử như họ đã cùng
nhau đối xử với người cha trước kia. Họ loại trừ một sự lặp lại số phận của
người cha. Phù hợp với điều cấm giết vật tổ mang tính tôn giáo, đã xuất
hiện điều cấm kị giết anh em có tính xã hội. Sẽ còn tồn tại lâu dài đến
chừng nào qui ước đó vứt bỏ điều hạn chế trong các thành viên cùng thị tộc
và nó được qui định bằng từ ngữ đơn giản: Mày không được giết người.
