Thường thì ngày xưa, các sách cổ của Trung Hoa hay viết: “Nhà Tần
tham châu ngọc của…” hoặc “Triệu Đà tham vàng bạc của…”.
Sau nầy thì luận điệu lại khác: “Bọn thực dân Tàu tham đất của…”.
Thường thì không ai xét lại làm gì những quả quyết trên đây, bởi dầu sao
cũng có sự thật trong đó phần nào, với lại hình như là người mình không tò
mò lắm về những chuyện có vẻ như là ổn rồi.
Thế nên từ bao lâu nay, ta thường yên trí rằng Mã Viện viễn chinh
phương Nam là chỉ đánh dẹp hai bà Trưng, bởi sử Tàu đã viết như vậy và
khi họ Mã đuổi theo tàn quân của hai bà tới Cư Phong (Thanh Hóa) đánh
tan đạo quân nầy thì họ chấm dứt chương ấy.
Ít có người chú ý đến sự kiện sau đây là các ngoại thư Trung Hoa tả tỉ mỉ
cuộc tiến binh của họ Mã xuống cực Nam của quân Nhựt Nam, chớ không
phải chỉ bố thí cho có sáu tiếng như Hậu Hán Thư.
Đó là điều mà Hậu Hán Thư KHÔNG DÁM NÓI (theo H. Maspéro),
không dám nói, nhưng vẫn có nói đến bằng sáu tiếng là “đi dẹp loạn Tây
Đồ Di”.
Có người cho rằng ngoại thư là bịa chuyện, không thể tin được nhưng thử
hỏi họ bịa làm gì? Cuộc hành quân thứ nhì không đem lại cho Mã Viện và
nước Tàu một chút xíu nào hết thì nghĩ rằng họ bịa chuyện, không ổn đâu.
Hơn thế, còn sáu chữ úp mở của Hậu Hán Thư, bỏ đi đâu đây chớ?
Nên nhớ rằng địa danh Cổ Chiến Loan ngày nay cũng còn, và nếu Mã
Viện không có kéo quân xuống đó thì làm gì Mã Viện lại gặp được Cổ
Chiến Loan, với lại gọi nó là Cổ?
Đó là lần đầu tiên mà Tàu đặt chơn tới nơi ấy, mà họ gọi nơi đó là Cổ,
tức họ có biết chuyện gì xảy ra trước đó, chớ Triệu Đà hay Lộ Bác Đức đều
