Như vậy thì tại sao dưới đời Đường người Tàu lại đô hộ người Tàu? Họ
chỉ xem xứ Annam là một châu hoặc hai, ba châu của họ, chỉ có thế thôi,
chớ sao lại có chuyện đô hộ? Bằng không đô hộ, sao lại đặt tên là ANNAM
đô hộ phủ?
Tất cả các triều đại Trung Hoa đều nói xứ ta đầy sơn lam chướng khí,
không thể ở được, đến đời Càn Long, xứ ta đã bớt độc rồi mà vua ấy cũng
còn nói như vậy thì đất ta chỉ được họ xem là thuộc địa khai thác (colonie
d’exploitation) chớ không là thuộc địa thực dân (colonie de peuplement).
Vả lại, chúng tôi sẽ chứng minh rằng họ không có đủ dân vào thuở đó, để
mà “thực” tại xứ ta.
Có phải chăng là Sử Ký của Tư Mã Thiên đã viết “Vua Hán Vũ Đế định
xong nước Nam Việt rồi, cho là dân đất Mân thường mưu đầu tối đánh nên
mới bắt cả dân chúng đem lên vùng sông Hoài còn đất thì bỏ không”.
Tại sao lại bỏ không? Là tại Trung Hoa không đủ dân để lấp chỗ trống ở
đó. Đã bảo sau Chiến quốc, sau Hán Sở tranh hùng, dân Tàu sụt ghê lắm.
Triệu Đà đã xác nhận sự kiện lịch sử nầy khi viết rằng “Đất Mân Việt chỉ
đóng có một ngàn người”. Đó là tình hình sau khi đất ấy bị vét dân.
Đến đời Hán rồi mà người Mân Việt bổn thổ vẫn còn chiếm giữ xứ họ thì
cái việc nhà Tần di dân xuống, có thật hay là không? Có thể là có thật,
nhưng di 500 ngàn người để cho ở tám tỉnh sau đây thì thử hỏi mỗi tỉnh
nhận được mấy người: Triết Giang, Giang Tô, Phúc Kiến, An Huy, Hồ
Nam, Quy Châu, Quảng Đông và Quảng Tây?
Mỗi tỉnh chỉ nhận có sáu mươi ngàn, Cổ Việt không có nhận ai cả, vì
không hề có tài liệu nào nói về việc đó đối với Cổ Việt. Nhưng nếu cứ cố
cho là có đi, thì 60 ngàn người, làm thế nào đẩy 9 trăm ngàn vào thế thiểu
số? Nhưng Cổ Việt không hề có tiếp nhận một số người là 60 ngàn. Nếu có,
