3) Đến khi Tần chết rồi thì một tay phiêu lưu vô danh là An Dương
Vương lại bảnh hơn quan Giám (tức quận trưởng) Triệu Đà, cướp
ngay xứ Bắc Kỳ, tức nước Tây Âu (nguyên văn của L.
Aurousseau). Quân Tàu quá ít nên vua bù nhìn Lạc Vương phải
thua An Dương Vương.
Thật là một thuyết động trời, thế mà lại được vài sử gia ta đã cóp theo.
Thử hỏi nếu Tây Âu là Bắc Kỳ, trong đó có quận Tượng, thì hai quận kia
nằm ở đâu? Một quận của Tàu thuở ấy to bằng toàn quốc Việt Nam ngày
nay, làm gì Bắc Kỳ chứa nổi đến ba quận?
Ông L. Aurousseau đã bị Mã Viện đính chánh. Thật thế, Mã Văn Uyên
có kiểm tra dân số cẩn thận. Kết quả cuộc kiểm tra nầy có chép trong Hán
thư. Dân số của một phần Tây Âu là Nam Hải đông trên 190 ngàn nhà, còn
dân số của cả Giao Chỉ có trên 90 ngàn nhà mà thôi.
Nếu Bắc Kỳ là Tây Âu như ông L. Aurousseau nói, thì Nam Hải nằm
trong Bắc Kỳ. Nhưng nó nằm trong đó mà sao dân số lại gấp đôi Bắc
Kỳ được?
Nói tầm ruồng vài mươi trang, ông L. Aurousseau thu hẹp Tây Âu lại ở
thượng du Bắc Kỳ, thế là còn nhỏ hơn nữa và mâu thuẫn càng lớn hơn vì
thượng du là đất không ở được để có thể chứa quá đông dân số như thế vào
thời ấy, và để có thể được Tàu xem là ba quận của họ.
Có lẽ ông muốn nói thượng du là một phần của Tây Âu, như H. Maspéro,
và ông linh cảm cho rằng Âu và Thái, mà thượng du nay thì rõ ràng là đất
Thái, nhưng ông lại không nói rõ ràng minh bạch được như ông H.
Maspéro, thành thử còn sai hơn H. Maspéro nhiều. Nói minh bạch như H.
Maspéro rằng Tây Âu chạy dài từ Quảng Tây đến tả ngạn Nhị Hà, tuy vẫn
có lý mà còn sai, huống hồ gì L. Aurousseau chỉ hạn chế tất cả ở một vùng
thượng du Bắc Việt.
