Vua ta thuở cai trị người Cao Miên cứ bảo rằng họ không có họ và ban
cho họ những cái họ Việt là Thạch, Sơn, Lâm, Danh, v.v. Đó là vì vua
không thạo đời sống của dân tộc Khơ Me chớ họ vẫn có Họ.
Đã bảo Họ là tên của thị tộc mà Cao Miên đã tiến tới quốc gia rồi, làm
thế nào không đi qua chế độ thị tộc, mà hễ có đi qua chế độ ấy thì họ phải
lấy tên thị tộc của họ để làm Họ chớ.
Nhưng vua ta hiểu lầm vì dân Khơ Me, giống hệt thổ dân ở tỉnh Tây
Khương ngày nay bên Tàu, đất tổ của dân Khơ Me, dân ấy biến cái Họ theo
lối Trung Hoa đời nhà Chu.
Thí dụ họ thuộc thị tộc Dom Chúp Nhay nhưng con họ thì không là Dom
Chúp Sang, hay Dom Chúp Ria, thế nên cái Họ ban đầu mất đi, vô phương
nhận nhau, khác hẳn với các dân tộc khác như Hoa, Pháp.
Các nhà bác học Trung Hoa cho biết rằng ngày nay người Khương được
đồng hóa hẳn với Tàu rồi, mà người Tây Khương cứ giữ tục lấy họ theo lối
xưa ấy, chỉ có một số gia đình nhỏ mới chịu theo hẳn Trung Hoa mà thôi.
Họ cho rằng như vậy là dã man, là vô luân thường, bởi vì cái họ, sau một
thế hệ đã biến mất và bà con có thể lấy nhau mà không hay biết, nhưng
chính họ cũng dã man y hệt như vậy dưới đời nhà Chu, như trường hợp họ
Trùng biến thành họ Mị, họ Mị biến thành họ Hùng trên đây đã cho thấy rõ.
Thế thì vào đời Chu, Trung Hoa vẫn không hơn và không khác Cao Miên
ngày nay, hoặc dân của tỉnh Tây Khương ngày nay, con không mang họ
cha, mà lấy tên cha làm họ.
(Lấy họ theo lối Trung Hoa Tây Chu và Cao Miên, Tây Khương ngày
nay thì bà con cật ruột có thể lấy nhau, nếu có tai biến phá vỡ đại gia đình
của họ).
