(ngôn ngữ, phong tục) tức cái gì mà người Mường có thể vay mượn được
của ta, chớ họ có thể thuộc chủng khác, còn đây là chứng tích chủng tộc học
có tánh cách quyết định về cái chủng của họ.
Mường là gì?
Trước hết, đó là một danh từ Thái, đúng thật ra là có nghĩa là xứ, vùng
hay một nhóm người, một thị trấn. Ta đọc là Mường.
Nhưng Mường mà ta xét đến ở đây là một danh xưng, dùng để chỉ một
dân tộc kia, hơn thế, đó là một danh tự xưng. Họ tự xưng là Mwan (Hòa
Bình, Thanh Hóa), Mwon (Phú Thọ) và Mwai (Cổ Nam). Ta biến Mwan
thành Mường để chỉ họ, và gây rắc rối vô cùng vì nó trùng với Mường của
Thái, có nghĩa khác.
Mwan, chỉ có nghĩa khiêm tốn là Người. Họ tự xưng là họ Người chỉ có
thế thôi. (Chữ W đọc như chữ U Việt Nam), nhưng Mwai biến thành Người,
chớ không phải Mwan.
Biến đến hai lần. Vào cổ thời, nó biến thành, nhưng về sau, có lẽ vào đời
Trần mà ta đã tiến nhiều thì nó biến thành Mọi, bởi họ không tiến, và Mọi
có nghĩa là dân kém cỏi lạc hậu.
Tuy nhiên cả Muang của Thái, Mwai của Mường gì cũng chỉ là gốc Mã
Lai mà ra cả. Danh từ ấy có nghĩa là Người, nhưng các nhóm Mã Lai đọc
hơi khác nhau đôi chút đó thôi và nhóm Thái hiểu hơi khác các nhóm khác
một chút, họ hiểu là Nhóm Người, chớ không là Người.
Việt Nam: Người
Gia Rai: B’ngoài
Bà Na: B’ngài
Sơ Đăng: B’ngaài
Mường: Mwài (Mường châu Cổ Nam)
Gia Rai: Mnùi
