Không thể vì hai cuộc chinh phục của Tần và Hán mà cho lùi châu
Dương xuống được, vì với hai cuộc chinh phục đó không còn châu nữa. Khi
nói đến châu, người ta phải nghĩ đến chế độ nhà Chu, không sao khác hơn
được, mà nhà Chu thì chưa hề xuống khỏi Cối Kê.
Khoa học khắt khe như vậy để tránh ngộ nhận, vì cái câu sử lầm đó khiến
cho người ta ngộ nhận Chu đã chinh phục tới Phúc Kiến hoặc tới Việt Nam.
Tóm lại không phải muốn dùng danh từ, danh xưng thế nào cũng được,
mặc dầu Phúc Kiến và Việt Nam quả có bị chinh phục, nhưng vào thời
khác, mà danh từ “châu” thì lại bắt người ta hiểu rằng vào thời Chu.
Các nước Bách Việt mà Ngô Khởi ký hiệp ước, không có nước Văn Lang
trong đó. Sử Tàu không có chỉ rõ nước nào, nhưng ta biết chắc như vậy vì
sử Tàu chỉ biết lõm bõm về Văn Lang, nhưng họ lại biết quá rõ Đông Âu,
Mân Việt và Tây Âu, biết tên của các vua của ba nước đó đã đành, mà biết
cả nội bộ của họ, các cuộc phế tập ở ba nước đó, trong khi họ chỉ bố thí cho
Văn Lang có một câu ngắn là câu chuyện Lạc Vương, Lạc Hầu, Lạc Tướng,
họ lại chỉ đánh lấy có ba nước ấy về sau, dưới đời Tần Thỉ Hoàng, như ta đã
thấy ở chương III, vì Văn Lang thuộc vào một khu vực địa lý khác hẳn khu
Ngũ Lĩnh, (địa bàn của ba nước đó). Họ chưa biết rõ gì về Văn Lang hết
nên không dám đánh.
Về mặt chủng tộc, ta vẫn cứ là Bách Việt, nhưng về mặt chánh trị và địa
lý của Tàu, ta chưa là Bách Việt và chưa được họ biết rõ. Không thể dựa
vào mặt chủng tộc mà nói rằng trong các nước Bách Việt đó có ta, như một
số nhà học giả đã tưởng vì không phân biệt chủng tộc và chánh trị địa lý.
Thí dụ nói rằng dưới thời các chúa Nguyễn ta đánh thắng giặc “Mọi”, đó là
sự kiện có thật, nhưng không phải là thắng tất cả các thứ Mọi, mà chỉ thắng
vài thứ mà ta được biết mà thôi, mặc dầu tất cả đều là “Mọi” về mặt chủng
tộc.
