Nguyễn Du, Nguyễn Nễ) đều chỉ là người được tuyển vào phủ Bích
Câu nhờ những mối tình gặp gỡ giữa đường của quan quận công họ
Nguyễn. Đa số những người vợ này đều là con cái của các gia đình
nông dân, gia đình thợ thủ công nhờ trông “sạch mắt” nên được các
cụ lớn chiếu cố. Cũng có đôi gia đình vì rơi vào những hoàn cảnh
khó khăn, hoặc là những cô đào trẻ tuổi ở các hội phường biết dâng
rượu, biết chiều người được các quan “chiếu cố” giữ lại hầu hạ,
hoặc có người phải đem thân gán nợ cho các nhà giàu. Làm vợ lẽ, làm
nàng hầu là để có chốn nương thân chứ vị trí trong nhà thì chẳng có
gì là vinh dự cả.
***
… Mấy hôm nay anh Nguyễn Nễ theo anh cả Nguyễn Khản đi
công cán một vài vùng đâu đó ngoại thành Thăng Long nên cậu chiêu
Bảy được tự do hơn, không bị kiềm chế học hành như mọi ngày.
Chiêu Bảy bỏ sách bước ra ngoài vườn nghiêng ngó ngắm cây,
ngắm hoa. Phủ Bích Câu khá rộng rãi nên có nhiều đất để cho
người làm ươm hoa, trồng cây, vì Nguyễn Khản vốn là một ông
quan thích câu cá, trồng cây, là một trang công tử phong lưu, giỏi
văn chương, sành nghệ thuật, lại có tài đúc nặn núi đá, vẽ vời hoa lá.
Bởi vậy mà khung cảnh phủ đệ luôn mang một dáng vẻ thanh thoát,
lãng mạn. Tuy nhiên chỉ ngắm nhìn một lát chiêu Bảy đã cảm thấy
chán. Không lý giải được, nhưng cậu có cảm giác như không gian này
vẫn quá chật hẹp, không tự nhiên và có vẻ như muốn kiềm tỏa, bó
buộc con người. Muốn thoát khỏi khung cảnh nặng nề, chiêu Bảy
bỏ vườn cảnh trước sân nhà, đi ven theo bờ ao, hướng ra phía đồng
ruộng. Ngoài đó cậu nhìn thấy một số người hầu trong dinh đang
cuốc đất, tát nước, trồng khoai lang, trồng dong riềng. Nói là
những người hầu nhưng thực chất đây là những người bà con, họ
hàng từ trong Nghệ ra nhờ vả. Họ đã ở đây từ hồi cha cậu còn sống.
