Thế mà Thúy Kiều đẹp như thế, tài như thế lại chung cục trắng
tay! Cuộc đời như thế thì còn gì ý nghĩa nữa?
Đọc truyện Kim Vân Kiều xong, Nguyễn Du còn đọc một số bài
lưu bút của nàng Tiểu Thanh - người đàn bà tài sắc thời Minh. Nàng
bị vợ cả ghen, nên phải ra ở nhà riêng của chồng bên Tây Hồ nhưng
buồn bực và cô đơn mà ốm chết khi mới 18 tuổi. Nàng để lại một
tập thơ song vợ cả vẫn ghen tức đã lấy đốt đi. May có người cứu vội
nên giữ được một phần, gọi là Phần dư tập (tập thơ đốt còn sót).
Nỗi niềm của Tiểu Thanh cũng là nỗi niềm “Cổ kim hận sự thiên
nan vấn, Phong vận kỳ oan ngã tự cư” (Nỗi niềm kim cổ trời khôn
hỏi, Cái án phong lưu khách tự mang) tương tự như Thúy Kiều?
Từ thân phận những người phụ nữ, Nguyễn Du lại liên hệ với bản
thân mình. Tình cảnh của Nguyễn Du đã gần tuổi “tam thập nhi lập”
mà vẫn còn nổi chìm lận đận? So với những khách má hồng thì mình
cũng nhiều mối truân chuyên? Ừ, hay là ta tạm mượn cốt truyện
này của Thanh Tâm Tài Nhân tiên sinh mà viết thành một chuyện
Nôm để nói về chuyện của mình, chuyện về người hồng nhan đa
truân trong thời loạn lạc? Chuyện thì mượn của Tàu nhưng cuộc
sống thì của xứ mình. Ta sẽ viết một truyện bằng tiếng mẹ đẻ của
ta với những lời thật nõn nà, trau chuốt mà giản dị để nhiều người
đồng cảm. Cái điều mà tạo hóa ghét ghen chữ mệnh chữ tài khó lý
giải vô cùng nhưng dù không giải được căn nguyên thì cũng tỏ bày
cho nhân gian cùng biết! Bắt đầu từ đây, Nguyễn Du nung nấu ý
định viết một cuốn sách trong tương lai.
Dự tính ở Hàng Châu trọn tháng Tám nhưng do thời tiết ngày
càng lạnh, anh em Nguyễn Du chỉ ở thêm ít ngày. Trong thời gian
ấy, họ cùng nhau đi thăm thú nhiều nơi. Nguyễn Du tranh thủ tìm
hiểu kỹ hơn nơi Từ Hải đi tu, đọc sách để rõ thêm những chuyện về
cô Kiều đang lưu hành ở Trung Quốc.
