“Công việc của ta xong rồi, từ đây xin được chết theo chồng.
Hài cốt của tướng công không được mai táng nên xin mọi người hiểu
cho lòng ta, cũng không cần mai táng làm gì.”
Nàng gieo mình xuống sông, nơi mà nàng cho rằng chồng
mình đã chết ở đấy! Chuyện của nàng Phan thị khiến cho mọi
người chứng kiến đều hãi hùng và không mấy chốc đã được
truyền tụng trong dân gian.
Nguyễn Du thực sự cảm động về chuyện của người phụ nữ này.
Dường như giữa Nguyễn Du với những “khách má hồng” có một sự
cảm thông từ xa xưa nào đó không hề lý giải được. Trước đây, anh
cũng từng được nghe rất nhiều chuyện tương tự, nhất là những
chuyện trong cung. Như chuyện Chúa Trịnh Sâm nuôi mối thù
không đội trời chung với thái tử Duy Vĩ đã tìm cách bắt thái tử phải
chết khiến cho em gái Trịnh Sâm là quận chúa Tiên Dung - vợ của
Duy Vĩ - phải sầu não, chết theo. Rồi chuyện quận chúa Ngọc Lan,
con gái của Trịnh Sâm, bị ép gả cho Đặng Mậu Lân cũng bị dày vò,
héo hon mà chết! Ở cả những nơi lăng tẩm tôn nghiêm, số phận của
những người phụ nữ cũng thường rơi vào chung cục không vui vẻ gì.
Rất nhiều cô gái được tuyển vào cung, hầu hạ Vua chúa, đến khi
Vua mất, dù còn rất trẻ trung, vẫn bị đày ra coi lăng, quét dọn
thắp hương, quanh năm chỉ bầu bạn với mồ mả. Đó là những
người tù bị giam lỏng, sống chung cùng những hồn ma. Cũng đã có
những nàng cung phi liều lĩnh dám nhắn tin cho gia đình, tìm cách
đưa người yêu của họ vào lăng để được bí mật sống chung. Đó là
chuyện của Lê Duy Lễ đã tự nằm vào một cái hòm. Người nhà mượn
tiếng mang quà vào cho cung phi. Duy Lễ hy vọng làm cách ấy sẽ
được gặp người tình nhưng việc lại bị phát giác. Duy Lễ chết đã đành,
nàng cung phi cũng bị ép chết một cách thương tâm!
Chuyện của Phan Thị Thuấn là chuyện về một người đàn bà tiết
liệt đáng nêu gương chung thủy, nhưng với Nguyễn Du, cũng là một
