Cai Gia nói:
-Nếu Huệ cướp ngôi thì đó là hạ sách. Bởi làm thế thì kẻ sĩ Bắc
Hà sẽ chẳng chịu theo mà lòng dân cũng chẳng yên. Nhà Lê đang
buổi suy vi song vẫn có thể trung hưng được vì công quả mà Lê Thái
Tổ tạo dựng không thể một sớm một chiều phôi phai trong lòng dân.
Nguyễn Quýnh cũng đồng tình:
-Tôi có nghe mấy chuyện về Nguyễn Huệ. Quả như anh cả vừa
nói, Nguyễn Huệ ra Bắc vẫn giương cờ phù Lê. Ông ta cũng nhắc tới
công ơn của Thái Tổ khởi nghĩa Lam Sơn, chống Bắc triều dựng cờ
độc lập. Khi ông ta triều yết Vua ở điện Vạn Thọ, mặc nhung phục
đeo gươm đi vào sân rồng, khí thế có vẻ lấn át khiến cho các
quan chức lẫn tướng tá phải cúi rạp xuống chào. Bọn tả hữu của Huệ
đi theo cũng tỏ thái độ dương dương tự đắc thì một viên Ngự tiền
thị vệ rảo bước đưa tay chắn ngang đường. Viên thị vệ vừa cung kính
lại vừa uy nghiêm, dõng dạc thưa: “Theo phép nước, khi lên điện
chầu Vua bất cứ ai cũng không được mang vũ khí. Xin tướng quân
cởi kiếm cho.”
Bị ngăn trở bất ngờ, Nguyễn Huệ đã phải sững lại một nhịp, bàn
tay theo phản xạ nắm ngay đốc kiếm! Mọi người xung quanh
dường như mặt mũi tái xanh, nơm nớp chờ một cơn thịnh nộ. Những
viên tướng Tây Sơn cũng thay đổi nét mặt, đồng loạt tay nắm gươm.
Chỉ có viên thị vệ là giữ được sắc mặt bình thường, vẫn đứng im
nhũn nhặn. Nguyễn Huệ đưa mắt liếc ngang, rồi nhìn viên thị vệ
trước mặt, ông ta lặng lẽ rút gươm… trao sang tay một tên hầu cận.
-Thế thì Nguyễn Huệ cũng đáng được khen là kẻ quyền biến,
anh hùng.
Nguyễn Du nhận xét. Nguyễn Quýnh đang đà nói tiếp:
