Vô lụy vị ưng chiêu quỉ trách,
Bất tài đa khủng tốc quan phi.
Niên niên thu sắc hồn như hử,
Nhân tại tha hương bất tự tri.
Vì chẳng có gì vội vã và không có ai ràng buộc nên Nguyễn Du tự
tạo cho mình một chuyến đi nhẹ nhàng. Nếu tình cờ lạc vào một thị
trấn, một thị tứ nào đó anh đều chú ý quan sát chợ búa, cửa hàng.
Nếu gặp một lễ hội hay một lễ cầu siêu, một đám ma chay anh đều
tham gia dự khán. Nhiều buổi anh còn lưu lại một ngôi chùa nào đó
cùng các nhà sư tụng Kinh A di đà, Kinh Bát Nhã, Kinh Phổ Môn…
Có lần Nguyễn Du còn dự trọn cả một buổi hỏa táng và tham gia đọc
kinh cầu siêu khi trú tại một ngôi làng có người mới mất. Anh cảm
nhận được người dân ở đây đều là người lao động lương thiện, hồn
nhiên. Cuộc sống của họ còn quá nhiều thiếu thốn, nghèo nàn
nhưng khát vọng lớn nhất của họ không phải làm giàu mà một cuộc
sống bình yên, giản dị. Một ngày anh bỏ đường cái lớn, rẽ cương
ngựa theo một lối mòn nhỏ sâu vào trong một hẻm núi, bỗng phát
hiện ra sâu phía trong có một xóm nhỏ. Tò mò anh dắt ngựa đi vào.
Trong xóm chỉ khoảng mười nóc nhà lợp tranh, cũng có vài nhà được
lợp bằng một loại trông như những tấm ván gỗ, quây quần thành
một khu nhỏ rất yên tĩnh và thân thiện. Lúc ấy trời đã trở về
chiều, mây đã bắt đầu ôm ấp trên lưng chừng núi, Nguyễn Du
bắt gặp một cô gái trẻ gánh nước bèn đến ngỏ ý xin được nghỉ lại
đây. Cô gái đưa Nguyễn Du đến một căn nhà giữa thôn. Chủ nhà
tiếp đón Nguyễn Du là một ông già ngoài 60 tuổi, râu tóc để dài
trắng xóa. Nguyễn Du có phần ngạc nhiên vì ông không giống tóc
như người Mãn Thanh mà anh thường tiếp xúc hằng ngày. Qua câu
chuyện bên ánh lửa bập bùng, Nguyễn Du biết chủ nhà và những
người dân trong xóm chính là những người cuối cùng vẫn còn trung
