bé con gái thường hát ở đầu phố tôi cũng rất đông khách. Riêng tôi, tôi rất
thích ông xẩm và con bé xẩm này.
Ông già đặc nhà quê, đầu vừa cạo trọc vừa hói bóng như của một pho
tượng La Hán trên chùa. Áo vải nâu da bò, cúc tết cài một bên may rộng.
Quần sồi mộc, may lá tọa, vàng xỉn, vá đũng, đáp cả hai đầu gối, nhưng
trông rất sạch. Có lẽ vì người ông gầy xương và gương mặt vẫn sáng vẫn
tinh, nên ông có vẻ nhẹ nhàng thanh thản, phong độ một cụ kép tài hoa hơn
là một ông xẩm mù lang thang vơ vất.
Cái bé gọi ông là ông, nhưng tôi thấy tuy không ra vẻ là ông cháu ruột,
mà lại có một tình thân thương đặc biệt. Nó chũm mũm như một củ khoai
bột, và, chắc được "ông" chăm chút, nên quần nâu áo nâu cũng rách vá,
nhưng gọn ghẽ sạch sẽ như ông vậy. Tóc nó để cun cút, có hai trái đào, khi
đóng trò thì quấn một vành khăn lụa màu cánh sen, bên cạnh ông già bịt
chiếc khăn màu tam giang, vắt thêm một miếng lụa bạch trên vai...
Ông già chỉ hát một vài câu hát xẩm, sau thấy đông khách, hỏi khách
thích tích gì thì chuyển sang tích ấy với các màn trò sở trường của mình.
Ông chuyên sắm vai hề. Còn con bé chuyên sắm vai học trò hay nữ đẹp. Từ
chủ quán, hề đồng đến phù thủy, thầy cúng, lính lệ, phó lý, tuần phiên, mẹ
mõ..., ông già sắm vai nào cũng cứ như mới ngoài hai mươi tuổi tinh anh,
sắc sảo, ý nhị, linh hoạt và vững vàng vô cùng. Đám đông cứ phải cười rộ
lên, cười sặc sụa, cười như thét, cười quặn bụng, cười giàn nước mắt, cười
ngất, đấm nhau mà cười, ôm nhau, cắn nhau mà cười, cười đến khản cổ,
đến lả cả người... Rồi lại khoác vai nhau, bá vai bá cổ nhau, lại mời trầu, lại
kiễng chân, lại nghển cổ, lại hơn hớn mà nhìn mà nghe và lại cười nữa...
cười nữa.
Trong khi ấy, ông già xẩm mù đầu trọc chít khăn nhiễu tam giang,
quần bỏ lá tọa, phe phẩy cái quạt, nan to như những chiếc đũa cả, tay thước
dắt bên hông, mặt mày cứ tỉnh như không, và chẳng còn một vẻ một dáng
