Phòng. Nhưng chỉ được mấy tháng thì nó bỏ trốn, lại về Nam Định, và xin
đi theo ông xẩm mới.
... Tôi có cảm tưởng những buổi tối mùa hè năm ấy nóng bức oi ả hơn
ngày nay rất nhiều nhưng với tôi thì chẳng mùi vần gì cả. Trời càng tắt gió,
sao mọc càng dày, bụi đường và không khí càng lầm càng đặc, thì đường
phố chỉ càng đông vui hơn. Và thích nhất là nằm trải chiếu ngoài hè mà
trông lên dải Ngân hà, tìm ông Thần Nông và con vịt rồi ngủ thiếp đi lúc
nào không biết, sau khi đi nghe xẩm, xem chèo về khát uống hàng gáo
nước mưa hay nước máy.
Đi nghe, đi xem, ngồi chồm hỗm dưới đất ở vòng trong cùng, phải
chen chúc mãi mới vào được, nhiều lúc tay quạt và ống quần của người
múa hát lướt ngay trên đầu và qua mặt mình... Đi nghe, đi xem mà ngước
mặt lên nhìn rõ cả lằn gân cổ và nét mặt người hát, nhìn rõ cả hàng mi
người hát lim dim và cặp môi hé hé... Đi nghe, đi xem mà thấy cả mùi trầu
quế với các làn điệu thật từ miệng người hát phả ra... Đi xem mà trong lòng
cũng reo lên đón từ những đồng trinh, đồng xu đến những đồng kền ném
vào chậu thau mà người gõ trống phách cứ gõ trống phách, đang hát đang
ca cứ hát cứ ca, một tay vẫn nhặt vẫn đếm... Đi xem, đi nghe, đôi lúc trí
tưởng như vút lên để đón những cái gì như hoa thơm, như ánh sáng, như
gió mát, như thần tiên... Đi xem, đi nghe mà bên tai thỉnh thoảng vẫn thấy
ùm ùm tiếng còi tàu trên sông nước ở sau lưng mình và đâu đây hương hoa
đêm sực nức... Ôi, kỳ khoái!...
Rồi về ngủ thiếp trên những cánh cò, những hương lúa, những tiếng
trống; bên cạnh mình vẫn y nguyên những Thạch Sanh, Cúc Hoa, Thị Kính,
Lục Vân Tiên và những hề đồng, những chủ quán, những cô đào chẳng son
phấn gì mà thật mỏng mày hay hạt, những đứa bé rách rưới và còm cõi
cũng bé dại như mình mà đã biết múa biết hát, và phải múa phải hát để có
cơm mà ăn, tự nuôi mình sống...
