phá, đồng bào sơ tán gần hết, chúng tôi đã tìm đến gian nhà xưa của Tú
Xương. Anh bạn trẻ của quê hương Quảng Ngãi đã được cha đặt tên là Trần
Tế Hanh để tỏ lòng yêu mến và phục tài nhà thơ Trần Tế Xương kiệt xuất
của thành Nam kia, sau khi từ giã ngôi nhà cũ qua bao nhiêu cuộc biến
thiên chỉ còn giữ được mấy bức tường và một tầng nhà nhỏ hẹp thắp sáng
một ngọn đèn dầu lửa, anh đã ngùi ngùi bảo tôi rằng kỷ niệm dọc đường
này sẽ là kỷ niệm sâu thẳm nhất của đời anh.
Tế Hanh ơi! Thế ra chỉ có Tế Hanh giữ kỷ niệm đó thôi ư? Còn tôi,
cùng chôn rau cắt rốn với Tú Xương trên đất non Côi sông Vị này, cùng
chứng kiến bao nhiêu nghịch cảnh, bao nhiêu đổi thay xé ruột sôi gan, rồi
khi lên chín lên mười tuổi, tôi đã được học và học một bài thơ Tú Xương,
vậy mà cho tới đêm ấy tôi mới được biết thật nhà và đến trước nhà của Tú
Xương... như thế còn tôi, phải, còn tôi thì sao?!
Ngoài những bài được học truyền miệng từ lớp tư đến lớp nhất, tôi còn
được học thơ của Nguyễn Khuyến. Nhưng, Nguyễn Khuyến cũng như Tú
Xương, tôi hoàn toàn không được biết là ai, là như thế nào cả! Đã thế lại
còn có những bài thơ của Nguyễn Khuyến chỉ thấy tên bài mà không đề tên
tác giả, nên đến tận phút viết đoạn này, nếu không có những sách mới ra
nghiên cứu và giới thiệu Nguyễn Khuyến, thì tôi vẫn cứ tưởng là thơ... của
không biết ai!
Ông đứng làm chi đó hỡi ông?
Trơ trơ như đá vững như đồng
Trông ông mà ngán cho ông quá (29)
-----
(29) Bản in của Nhà xuất bản Văn học:
Đêm ngày gìn giữ cho ai đó
