Cuối cùng là số phận các bờ búi, cây cối. Tất cả những hàng rào râm
bụt, găng, ô rô, dong tây của trường đã phát hết, xây tường. Những cây
khác rất to, thân thuộc bao năm với chúng tôi, một là cây bồ đề, hai là mấy
cây bàng, ba là mấy cây cơm nguội ở gần bờ đường mà không vào hàng
vào lối, đều bị chặt hết. Có cây bồ đề năm xưa đã làm thành trì và bãi chiến
trường của những trận giao tranh giữa hai sứ quân Đinh Bộ Lĩnh và
Nguyễn Cảnh Thạc và lớp bét trường Bôn-be hay là trường Tú sĩ gần đấy.
Những cây cơm nguội với những chùm quả lăn tăn chát xít ở cuối trường
tôi đã thành những kho lương thực vô tận của chúng tôi, cũng bị cưa dần,
cưa hết!
Còn những bụi râm bụt, hoa đỏ thì kết làm tượng đài, làm bàn thờ, làm
cờ tiết, cành lá và các gốc rậm thì rào rấp thành hang, thành trại, vừa mát
vừa đẹp, và những bãi chua me ngay cạnh, hoa lá đều ăn được, củ đào lên
trong như thạch, ngọt tuyệt trần, thì lem lém chỉ mấy hôm là phạt quang!
Từ lớp nhì năm thứ nhất và năm thứ hai đến lớp nhất tôi chỉ còn học
mỗi tuần lễ có hai giờ bài tiếng Việt: bài tập đọc và bài học thuộc lòng. Ở
lớp nhất, giờ làm văn Quốc ngữ lại không có; mỗi tuần đều có một giờ tập
làm văn chữ Pháp. Những năm này tôi đã ít đọc các truyện Tàu và các tiểu
thuyết tình như loại Bình Sơn Lãnh Yến và Tuyết Hồng lệ sử. Tôi bắt đầu
mê báo và truyện ngắn mới, thơ mới, tiểu thuyết mới. Tôi phải tìm các bạn
nhà đặt các báo như Ngọ báo, Tiếng dân, Phụ nữ tân văn, Đông Tây, v.v...
mà cạy cục đọc nhờ, cạy cục mượn về nhà để "nghiền" các văn phóng sự,
truyện ngắn của Ngọ báo, các lối viết của Hoàng Tích Chu, của Huỳnh
Thúc Kháng, hay tiểu thuyết của Hồ Biểu Chánh, của B.Đ...
Những năm tôi lên tám, lên chín, tôi đã đọc những truyện dịch như Lỗ
Bình Sơn phiêu lưu ký, Qui-li-ve du ký, Tê Lê Mặc phiêu lưu ký (33)và Ba
người ngự lâm pháo thủ, hay những trinh thám tiểu thuyết như Châu về
Hợp Phố, Ai là thủ phạm, v.v... Đến năm này, những sự việc ly kỳ, lắt léo
và liên chi hồ điệp ấy không còn kích thích tôi nữa. Nhân vật, tình người và
