dù tên cũng đặt như thế mà lại giống thế được, lẫn nhau được. Hay nói cách
khác, chỉ có ở nơi đất cát, sông nước, núi non của bà tôi và tôi đang sống
này, mới có những Trương Chi, Thạch Sanh, cô Tấm, cô Mỵ Nương thôi!
Khi đi qua các phố để thuê truyện, tôi đã cỡi cá giống cá hóa long, kỳ
lân, hổ, báo, khánh vàng, chuông vàng, và cả quả đào, hoa thủy tiên, bình
tích, tông-đơ đi với những Tôn Ngộ Không, Na Tra, Trình Giảo Kim, Lỗ
Trí Thâm, Võ Tòng... chu du thiên hạ, khắp đất cùng trời, thì khi nghe bà
tôi kể các chuyện cổ tích, dân gian, tôi cũng được đi các nơi không kém kỳ
lạ của chính đất nước Việt Nam...
Mười hai cửa bể đều phải nể sóng cửa Tuần Vường. Tôi chưa học địa
dư địa lý, nhưng láng máng thấy rằng ngã ba sông này trước kia là biển cả
và sóng dữ. Tôi chưa về tỉnh Hưng Yên, quê của bà tôi, nhưng tôi lại được
đến bãi cát Khoái Châu ngày xưa cũng là bờ biển, nơi Chử Đồng Tử gặp
Tiên Dung. Đây, công chúa Tiên Dung buông màn tắm trên đống cát.
Chàng trai họ Chử cùng khổ phải chia ngày đóng cái khố chung với bố, đến
phiên nay phải chịu ở trần. Thấy kiệu Tiên Dung đi đến, Chử Đồng Tử bí
thế quá, vội bới bới vùi vùi cát che lấp lên người, thì không may công chúa
lại tắm ngay ở chỗ này. Nước giội cát trôi dần trôi dần, chàng trai trần trụi
phải hiện lên, sau đó thì kết duyên với công chúa. Tôi cũng về phủ Khoái
Châu xem tận mắt canh bạc Trọng Quì đem vợ là Nhị Khanh ra đánh lấy
tiền với một tên lái buôn gian quyệt. Trọng Quì bị thua, vợ tự tử, nhưng vẫn
được vợ thương xót, hiện hồn về cho chồng gặp gỡ và bảo đường cho
chồng đưa hai con đi phò vua Lê đánh giặc lập công. Người nghĩa phụ
Khoái Châu ấy, Nguyễn Dữ đã viết thành truyện trong Truyền kỳ mạn lục,
một thiên tuyệt bút của văn truyện Việt Nam.
Từ Hưng Yên tôi lên Kinh Bắc, về huyện Tiên Du; xem hội với một
chàng học trò cùng chàng vào ngôi chùa rồi chứng kiến vụ Giáng Hương
làm gãy cành mẫu đơn quý nhất, bị bắt giữ trói vào cây. Chàng nọ cũng
không có tiền, phải cởi áo ra chuộc cho người con gái, ai đâu lại ngờ rằng
