Tôi đã cố gắng giữ tiếng nấc trong cổ họng và quay rất nhanh mặt đi
để chùi nước mắt khi thằng An béo xị và ụt ịt như con lợn khoe với tôi:
- Thưa cậu bá con bị bắt bỏ "bóp"!
- Sao thế cháu?
Thằng An nói nhiều lắm, nhưng tôi không muốn nhắc lại, vì mỗi lời
ngọng nghịu của đứa trẻ mới chín tuổi đầu mà đã chịu đói luôn luôn này,
như một mũi kim ấn từ từ vào tim tôi.
- Thưa cậu người ta bắt cả gánh hàng của bá cháu nữa.
An, Phòng! Như! Lết!... các em nhỏ của tôi! Cha mẹ các em đã giúp
tôi sống trong ba năm đói kém và cùng cực vô cùng, ba năm mà tôi luôn
luôn hồi hộp lo sợ mỗi khi có đội xếp tây, hay ta cũng vậy, đi vào trong
xóm! Nhưng ba năm ấy, các em đã cho tôi nhiều phút sung sướng đến tê tái
khi các em biết đọc, biết viết chữ quốc ngữ chỉ sau vài tháng, và khi các em
bi bô đọc những tiếng một chữ Pháp. Trong ba năm các em đã cho tôi
hưởng một cách thầm lặng nhưng thấm thía tình quyến luyến trìu mến của
bầy chim nhỏ với một bàn tay thương mến dịu dàng tung thóc.
... Xa xôi lắm, hơn bốn năm rồi! Tôi thôi nghề gõ đầu trẻ này được
hơn bốn năm. Sự hoạt động đã lôi cuốn tôi đi hết tỉnh này sang tỉnh khác và
các sự thay đổi dồn dập trong đời đã làm mờ đi bao nhiêu kỷ niệm của ba
năm tôi kiếm sống một cách lẩn lút như kẻ gian ác! Mỗi khi tôi nhìn về
quãng dĩ vãng tối tăm kia, mắt tôi vẫn lạnh rợi như nhìn một cảnh gì hoang
vắng qua làn mưa bụi mau hạt về một chiều đông mịt mờ...
1938
