Thạch Lam bắt đầu quen và yêu mến Nguyên Hồng từ sau khi Những
ngày thơ ấu được giới thiệu trên tờ Ngày nay.
Tuy cùng viết về những nỗi đau khổ của dân nghèo nhưng Thạch Lam
dầu sao cũng chịu ảnh hưởng ít nhiều khuynh hướng cải lương tư sản của
Tự lực văn đoàn, còn Nguyên Hồng thì ngày càng tiến gần lại phong trào
vô sản.
Ánh sáng của quan điểm giai cấp và những nhận thức chính trị đã
nâng cao chất lượng nhiều truyện ngắn của Nguyên Hồng. Sức tố cáo được
tập trung, dồn nén hơn, do đó kết cấu cũng chặt chẽ hơn. Hàng cơm đêm,
Nhà bố Nấu, Người đàn bà Tàu, Giọt máu, Buổi chiều xám... là những
truyện ngắn hay. Trong truyện Giọt máu, cái không khí ngột ngạt tức thở
của những năm 1942-1944, cái dã man tàn bạo của chế độ phát xít đã được
phản ánh qua một câu chuyện tưởng như tầm thường, nhỏ bé nhưng lại gây
ấn tượng rất sâu đậm trong lòng người đọc. Lối kết cấu tương phản giữa
một bên là lũ bóc lột giàu có, bất nhân, cướp đoạt và chà đạp lên mọi thứ
một cách tàn bạo và một bên là em bé lặng lẽ như một cái bóng, với hai
luống ngô non mà em trồng trên một hố đất, trước kia mụ chủ nhà để cỏ
mọc um tùm lẫn với mảnh chai và rác rưởi thối nát. Tất cả cái hạnh phúc
nhỏ xíu, mong manh, vô tội, vun xới được qua bao ngày tháng bởi đôi bàn
tay non yếu, cuối cùng bị cướp đoạt, phá phách một cách tàn nhẫn, đau xót.
Sấm sét, sự tàn bạo đã trút lên đầu những em bé nghèo khổ, nhỏ nhoi, hiền
như chiếc lá non, hoàn toàn không có chút khả năng tự vệ và chính vì thế
mà sự đối lập nghệ thuật ở đây đã làm cho bạn đọc run lên vì căm giận
trước những hành động vô nhân đạo của bọn người giàu có, bóc lột táng tận
lương tâm!
Chủ nghĩa nhân đạo của Nguyên Hồng ngày càng mài sắc tính chiến
đấu. Anh phản đối thái độ quỳ mọp dưới tôn giáo để cầu xin sự thưởng phạt
công bằng của Chúa. "Nhưng ta đã thấy bao nhiêu xương thịt tan tành, thối
nát, bao nhiêu nước mắt và máu đã ngập lụt tỉnh thành, bao nhiêu sinh
